Prof. Dr. Doğan Aksan'ın bu kitabı değerli bir dil çalışması. Sözvarlığı: bir dilin sözcükleri, deyimleri, kalıp sözleri, kalıplaşmış sözleri, atasözleri, terimleri ve çeşitli anlatım kalıplarının bütünü. Aksan kitapta öncelikle sözvarlığının ne olduğu sorusuna cevap verdikten sonra kökenbilgisi incelemeleri, sözcük tarihi araştırmalarından örnekler veriyor. Ardından sözvarlığı ögelerini tek tek açıklıyor. Bir sonraki adım Türkçenin sözvarlığı: türkçe sözvarlığının temel nitelikleri nelerdir diye soruyor ve dilimizin en önemli özelliklerinden olan türetme gücüne örnekler veriyor, dilimizin tarihinden çeşitli örneklerle yabancı kültürel etkiler sonucu unutulan sözcüklerden söz ediyor, yine türkçenin en önemli güçlü yönlerinden olan ikilemeler konusuna, çokanlamlılık, eşanlamlılık konularına, kavramlaştırmaya değiniyor. Türkiye türkçesi öncesi köktürkçe, uygur, karahanlı ve eski anadolu türkçesinin sözvarlığı ve günümüze dek uzanan ve yaşayabilen sözcüklere örnekler vererek yabancı dillerle dilimiz arasındaki etkileşmelerdensöz ederek kitabın son bölümünde türkiye türkçesinin sözvarlığına odaklanıyor . Köktürk yazıtlarından başlamak üzere türkçenin temel sözvarlığı söz konusu olduğunda şu nitelikleri olduğunu söylüyor Aksan: -Türkçenin en güçlü yanlarından biri türetme ve birleştirme yeteneği ve bu yetenek sayesinde somut ve soyut kavramlar kolayca oluşturulabildiği gibi ayrıntılara inebilen bir kavramlaştırma gücü de elde edilmiştir. -Farklı toplumlarla kurulan ilişkiler sırasında yabancı etkiye kapılarını açan türkçe çoğu zaman yabancı sözcükleri kendi öz sözcüklerine yeğlemiştir. Bu tercihin sonucu olarak bir çok yerli öge kaybolmuş ve yabancı sözcükler dile yerleşmiştir. Kavramlaştırma sırasında Türkçe en çok somut nesnelere, doğaya dayanmakta ve bu yüzden kavramları daha canlı dile getirmektedir (burada özellikle renk tonları ve çeşitlerini anlatırken doğadan nasıl yararlanıldığı konusunda bol örnek veriliyor ). -Türkçede ikilemeler çok yaygındır ve anlatımı güçlü hale getirmektedir. - Köktürkçe döneminde dahi türkçe sözcüklerin çokanlamlı olduğu göze çarpmaktadır. - Türkçede eşanlamlılık çok yaygındır. - Türkiye türkçesinin yazı dilinde unutulan, yitirilen bir çok öge bugün türkçenin değişik lehçelerinde ve günümüz Anadolu ağızlarında yaşamaktadır. Prof. Dr. Doğan Aksan'ın dilimizle ilgili bir çok çalışmasında birbirinin aynı ya da benzer konulardan söz ettiğini görüyoruz: Türkçenin Gücü; Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını; Türkçenin Sözvarlığı adlı eserleri birbirine çok yakın ve bazen aynı şeyleri anlatıyor. Aksan'ın en önemli özelliklerinden birisi bol örnekle desteklenmiş sade, yalın anlatımı. Konuya ilgisi olanların okuması gereken kitaplardan birisi bu. Öneririm.

Türkçenin SözvarlığıDoğan Aksan · Engin Yayınevi · 200680 okunma

·

32 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Cem