“Bırak şu maddeyi, boğ şu ölçü dehanı, doy şu fizik ve matematik tecessüsüne, kov şu kemiyet fikrini, dal kendi içine, koş kendi kendinin peşinden, bul kendini, bul ruhunu, bul, sev, bil, an, gör, kendi içinde gör Allah’ını. Kendine dön, kendine bak, kendine gel.”
Uzun zamandır “keşke bitmeseydi” dediğim bir kitap olmamıştı. Evet, okuduğum kitapları genel olarak seviyorum ama bitmesin istediğim, ne kadar okusam da kanamadığım, hüznü yüreğimde, izi dimağımda kalan, uzun süre etkisini üzerimden atamayacağım, üzerinde sürekli konuşmak istediğim kitaplar bir elin parmaklarını geçmez belki de. Yalnızız işte o bir elin parmaklarını geçmeyecek kitaplarım arasına giren ve bu kitabı okumuş olmamı Allah’ın karşıma çıkardığı en güzel nasiplerden biri olarak değerlendirdiğim bir kitap oldu benim için. Nasıl desem, nasıl başlasam da anlatsam size Yalnızız’ı? En başında söylemeliyim ki kitap yorumundan ziyade bir hissiyat yazısı olacak bu inceleme.
Bir şüpheyle başlıyor kitap, ağır bir şüpheyle. İnsanoğlunun içindeki o kendisini dahi yiyip bitiren bir kurdun Mefharet’in aklına düşmesiyle başlıyor. İlk kısım biraz daha karakterleri ve Simeranya’yı tanıyoruz. Belki de kendi Simeranyalarımızın temelini atıyoruz. Öyle bir dünya ki Simeranya orada insanlar birer “makine adam ve bir otomat” değil “manevi bir şahsiyettir.” Roman bizlere yalnızca bir demet olay örgüsü sunmuyor, olay örgüsünün akışı içerisinde yoğurduğu felsefeyi de psikolojiyi de sunuyor. Materyalist bir dünyada kendi içine kapanan bireyi ele alırken diğer yandan da karakterlerin yaşadıkları gelgitleri, sıkıştıkları labirentleri, iç hesaplaşmalarını ele alıyor. Bunu öyle hissettirerek yapıyor ki sanki siz düşünüyorsunuz gerçekten karakter yerine. Peyami Safa romanı yazarken nasıl bir ruh hali içindeydi merak etmeden duramıyor insan.
İkinci bölümde olaylar biraz daha açılıyor ve ilk bölümde sessizce varlığına gösteren Meral bu sefer tam odak noktası olarak giriyor romanın içerisine. Samim’i ‘derin derin sevdalara daldırarak’ giriyor, ‘muhabbet dediğinin karşı karşı’ olduğunu unutarak da bir ilişkiyi sürdürmeye devam ediyor. Samim’in Meral’le yaptığı bir konuşma var kitapta insanoğlunun iki benliğine dair. Birinci benlik manevi değerleri özünde barındıran ikinci benlik ise maddi değerlere kapılan. O konuşma da o konuşmanın Meral’de yaptığı ruhsal gelgitler de çok iyi yazılmış. Bazen âşık olduğumuz birinci benliğin ikinci benliğe çarpıp da hayallerin kırılabileceğini hatırlatıyor bize Peyami Safa.
Üçüncü bölüm yalnızca kitabı okuyanlarla konuşulabilecek kilit bir bölüm. Kitabın başından itibaren Simeranya’sına bir önsöz yazmak isteyip de bir türlü yazamayan Samim’in en nihayetinde bir önsöz yazdığı bölüm aynı zamanda Peyami Safa’nın da son sözü oluyor burada. Romanın sonundaki kurgu hatasından da burada bahsedemiyorum çünkü bu, sonunu söylemek olur ama şu soruyu düşünebilirsiniz okurken: Çıkan bir yangın her şeyi kül etmez mi?
Muazzam bir kitaptı, ruh tahlillerinin, psikolojik çözümlemelerinin inanılmaz bir şekilde yazıldığı, nokta atışı tespitlerin bulunduğu ve bence Türk edebiyatının en iyi romanlarından biri sayılabilecek bir eserdi. Defalarca okuyabileceğim bir kitabım daha oldu, siz de okuyun ve Samim’in Simeranya’nın önsözünde dediklerini hiç unutmayın: “Kendine dön, kendine bak, kendine gel.”
