Kitapta, yazar bir yandan kendini anlatırken diğer yandan Osmanlının son dönemlerinden itibaren 1950’lere kadar Türkiye tarihini de anlatır. Ayrıca Turancılık hayalleri ile Azerbeycan’da milleti uyandırma çabaları, devamında Bolşevik Devrimi sonrası Sovyetler Birliğinde eğitim alması, sosyalist fikir hareketlerinde bulunması, yurda dönmesi, tutuklanması, sonrası kamu hizmeti ve emeklilik ile kendini kitaplara vermesi.
Kitap böyle birkaç cümle özetlenebilir.
Ancak Serhat Şehri Edirne’de Aydemir doğduğunda ailesi eğreti bir şekilde yaşıyordur. Çünkü Osmanlının Balkanlarda tutunamayıp, adım adım geri çekilmesi ile oralardaki Türkler de Tuna boylarından Anadolu’ya göçe başlamışlardır. Balkanlardaki kaostan kimi canını kurtarır kimi kurtaramaz. Devlet otoritesinin yetersiz kaldığı, çaresizliklerin diz boyu olduğu bir Osmanlı vardır 20. Yüzyılın başında. Etnik kimliklerin şekillendiği ve birbirlerine kavgaya tutuştuğu Osmanlı Topraklarında Türkler kendilerini bir yere koyamaz. Osmanlılık bir etnik kimlik olamamaktadır.
Yazarımız bu belirsizliğin içerisinde Türk kimliğini tanımaya başlar. Bir anlamda etraftaki etnik didişmelerin neden sonuç ilişkisidir Türk kimliğini arayışı. İttihatçilerin rüzgarı da aynı doğrultuda eser.
Yazarımızın hayali Büyük Turanı kurmaktır. Ancak teoride öğrendikleri ile pratiğin örtüşüp örtüşmediğini yaşayarak görecektir.
Henüz Rumeli dedir bir parça eliyüzü düzgün köyler kasabaların ortamında yaşar. Görev için Anadolu’ya açıldığı zaman gerçek bambaşkadır. Gönüllü olarak Birinci Dünya Savaşına katılır. Görev yeri Doğu Cephesidir. İstanbul’dan Erzurum’daki görev yerine ulaşması 45 gününü alır. Bu yolculuk bir anlamda Anadolu gerçekliği ile yüzleşme yolculuğudur.
Osmanlıyı asker olarak besleyen Anadolu’yu görünce tam bir hayal kırıklığı yaşar. Yol yolak olmayan şehirler arası güzergahlar, derme çatma kulübeler, eğitimsizlik, “Sarıkamış Faciası” moralsiz bir ülke.
Göreve başladığında askerler üzerinden insanımızı daha yakından tanır. Her askerle sohbette yaşadığı yöreden bilgiler elde eder. Çoğu köyde hiç okul yoktur. Tek tük cami vardır. Peygamberi Enver Paşa diye bilenler, Hz. Ali’yi Peygamber bilen, Peygamberin yaşadığına inanan kısaca 600 Yıllık Osmanlı’nın dünya değişim içerisinde iken halini sergiler bize. "Bir gecede cahil kaldık" diyen din simsarlarının kulaklarına küpe olsun.
Birinci Dünya Savaşının bitiminde Turancılık hayalini gerçekleştirmek ister. Türkleri eğitip uyandırmaktır hedefi. Azerbeycan’da gönüllü öğretmenlik yapar. Birşeyleri değiştirme çabasında iken kendisi değişmeye başlar.
Daha ayakları yere basan düşünceler üretmeyi ve hayata geçirmeyi amaç edinir.
Azerbeycan ve Rusya’da edindiği tecrübeler ile kendi vatanına hizmet etmenin en doğru karar olduğuna inanır.
Hayatı yaşarken hepimizin yaptığı dışsal yolculuklarımız ve içsel yolculuklarımız la en doğru ya yaklaşmaktır. Suyu ararken ulaşacağı yine kendisidir.
Yazarımızın kendini arayışı ve etrafındaki olup bitenlerden çokça çıkarılacak dersler vardır.
Ülkemizin , Cumhuriyetimizin, eğitimin, insanımızın değerini anlayıp üzerine bir şey koymak isteyen her yurttaşın okuması gereken bir kitap.
