Gönderi

76 syf.
6/10 puan verdi
"Yaşamın kendisi şiirseldir. Keşke doğru insanlarla karşılaşsak, doğru amaçlar peşinde koştursak ve de doğru ya da yanlış yaşantılardan geçmekten korkmasak." H.Melville Moby Dick'in de yazarı olan Melville, yaşarken ses getiremedi, bunun ardında Amerikan edebiyatının da tipik amerika insanı gibi aylak olmasına bağlayabiliriz, ama belki de bağlamamalıyız. Katip Bartleby, Melville'in yarattığı en bilindik karakterlerinden biridir. Klasikler arasında yer almasının nedeni ise görünenin yani zahiri görüntünün ardındaki eleştiriden, insana getirdiği bakış açısından kaynaklanır. Her bürokratik ve 'katipli' hikayenin şu meşhur sihirli Palto'dan çıktığını bilen okur için Bartleby'e de bu paltoda yer var mıdır? sorusu akla gelir. Kitabın yazılış tarihi 1853, yani Palto'dan 11 yıl sonra. O dönem için bir etkilenim olacak kadar uzun bir süre değil tabi, yanılıyorsam düzeltin. Bu kısa hikayenin kahramanı Bartleby, her şeyden önce iradenin, özgürlüğün ve bilhassa pasif direnişin bir sembolüdür. Kitabın son sahnesi bize çok mühim bir şeyi sorgulatır; İnsan gerçekten özgür müdür? Kendi olarak kalma özgürlüğü için nasıl ve ne kadar bedel ödemesi gerekir? Bu bedeli ödemek zorunda olmak bizzat özgürlüğün tanımı üzerinde ne gibi bir etki yaratır? Bedel ödeyebilecek kadar 'zengin' miyim? "Thoreau 'vergi diye kestiğiniz benim paramla Meksikalıları katlediyorsunuz' diyerek vergi ödemeyi reddetmiş ve hapse atılmıştır. Dostu Emerson, Thoreau’yu ziyarete gittiğinde ona “Henry, içeride ne yapıyorsun?' demiş, ancak arkadaşından şu manidar yanıtı almıştır: 'Waldo, ya sen dışarıda ne yapıyorsun?' İnsan dışında her şey kendinde belirli, oluş-bozuluş ile tutarlı bir yasalılığı içerir, insanda ise bu yasalılık akıl olarak tecelli eder. Yani doğadaki kozmos, insandaki logosa bırakır yerini denebilir. Bizde uyandırdığı tüm bu düşünceleri bir kenara bırakıp bizde bıraktığı hislenimlere ve başta bahis konusu yaptığımız insana kattığı yeni bakış açısına dönelim. Her geçen gün 'gerçekte' yapmak zorunda olmadığı ama öyle olduğuna inandığı için hiç de görevi olmayan işleri yapan onlarca insan görüyoruz, kendimiz de dahil olmak üzere. İşte burada içimizdeki Katip Bartleby devreye giriyor ve yapma! diyor. Ama susturuyoruz onu; çünkü sivri biri olmak, birilerinin kendinde bu sivriliği hakaret olarak görmesine sebep oluyor. Patronlar hiçbir zaman görev tanımına dikkat etmiyor. Hükmetme duygusu insanoğlunun gözünü öyle bir kör ediyor ki eğer aynı çalışan 2 gün sonra kendisi patron konumuna geçse aynısını yapma hakkını kendinde görüyor, insanoğlunun en büyük güdüsü olduğu gibi en büyük zaafı da olan güç istencinin bir getirisi olsa gerek. Günümüz sıradan insanı her gün binlerce uyarana maruz kalıyor; her gün bir cinayet, tecavüz, sefillik, toplumsal eşitsizlik haberiyle yankılanıyor zihni. Öyle ki bunların etkisi birkaç saniye sürüyor ve hemen unutuluyor. Artık neyin önemli neyin önemsiz olduğunu düşünmeye vaktimiz yok, işimiz, ailemiz, kişisel alanımız derken bunca zaman içinde zamansızlık yaşamak kaçınılmaz oluyor. Bunun önündeki en büyük etken ise kitabın bence en çarpıcı değinisi. Anlatmaya uğraştığımız şey kitaptaki gibi bir salt eylemsizlik değil, ki halihazırda mümkün de görünmüyor. Neticede zavallı katibimiz çok uç bir örnektir, tabii ki 'güzel hikayeler abartılmayı hak eder.' Bazı şeylere "Yapmamayı tercih ederim" dememizin vakti geldi,geçiyor. Gerçekte 'kesinlikle' önemli olan şeylere ayıracağımız vakit için, yapmasak da olur dediğimiz şeyleri "yapmamayı tercih etmeyi" yaşama karşı takındığımız bir tavır haline getirmemiz gerekiyor. Doğru amaçlar peşinde koşarak hayatın şiirselliğini kaçırmamak. Şimdi başladığımız yere, en baştaki alıntıya döndüğümüze göre buraya dek okuyan herkese nitelikli okumalar dilerim.
Katip Bartleby
Katip BartlebyHerman Melville · Kırmızı Kedi Yayınevi · 201612.4k okunma
··
211 views
Metin T. okurunun profil resmi
Sebepsiz kötülük yapma muammasına ilk değinen yazarlardan biridir Melville. Ama emin değildir. Çünkü filozof ya da bilim insanı değildir. Görür ama. İfadede zorlanır. Kekemeler. Kekemedir çünkü aklına gelenlerden emin değildir. Direkt adını koyamaz Dostoyevski gibi, ama tarif eder. Kötülüğünü ustaca kullandığı maskelerle gizleyen bir sahtekâr vardır. Yılanı büyülenecek kadar güzel bulur. Bir yılan olup, onun kılığında çimenlerin arasında fark edilmeden süzülmeyi, sebepsiz yere bir insanı sokup öldürmeyi, bedeninin tamamını bir hançermiş gibi kullanmayı ballandıra ballandıra anlatır. Bilgiden, vicdandan muaf hissetmek ve bir süreliğine tümüyle içgüdüsel, sorumsuz bir yılanın tasasız, keyifli yaşantısını sürmek isteğini dillendirir. Sebepsiz kötülük yapma arzusuyla yanıp tutuştuğunu anlarız. Sametciğim, Moby Dick Melville'nin doruğudur. Romana sınıf atlatır. Seninde ifade ettiğin gibi sınıf atlatmak, niteliğini bükmek kolay iş değildir. Dolayısıyla Bartleby yorumuna ortaklık teklif ediyorum. :))) Kalemine ve yüreğine sağlık.
Samet Ö. okurunun profil resmi
Yahu Bartil Bey'i beğendim beğendim ama bir şey eksik, işte bu eksikliğin ne olduğunu ben de kekeledim, ifade biçiminde aradım. Gogol'un Paltosunu okuduğumda fazlasıyla bulduğum bir şeydi bu. Sonradan kaptım tabi, bu da puanlamaya yansıdı. Senin yorumunla tamam oldu inceleme, ağzına sağlık Metin ağabey. :)
K. okurunun profil resmi
Bu kitabın incelemelerini, kitaptan daha çok seviyorum. Bazı kitaplar var ki kendi okumamızla sadece temel atılıyor, diğer okur arkadaşlarımızla anlama kavuşuyor. (Tabi küçük bir not düşmeliyim bu kitabı okumaktan pek hoşlanmamıştım.) Düşüncelerinizi çok güzel ifade etmişsiniz. İnceleme için bu yüzden teşekkür ederim ama asıl teşekkür etmem gereken bir kısım var. İsmet Özel'in
Waldo Sen Neden Burada Değilsin?
Waldo Sen Neden Burada Değilsin?
kitabı okuduktan yıllar sonra yeni bir anlama daha kavuştu. İncelemeleriniz bol, kaleminiz kuvvetli olsun, emeğinize sağlık.
Samet Ö. okurunun profil resmi
Ben de bazı kitaplar arasında bağıntı kurunca daha iyi anlaşıldığını düşünüyorum sizin gibi. Bu kitaptaki katibin karakterini düşündükçe bir Palto'ya gittim, bir Kürk Mantolu Madonna'nın Raif efendisine. Thoreau'un hapse düşmek pahasına sözünün ardında olmasından, Semih'in incelemesindeki Duran adam'ın duruşuna. Teşekkür ederim yorumunuz için Kübra hanım.
Nesrin A. okurunun profil resmi
Size böyle güzel bir yazı kaleme aldıran kitaba 6 puan mı verdiniz :) Her paragrafta çok değerli çıkarımlar, elinize sağlık.
Samet Ö. okurunun profil resmi
Teşekkür ederim. Okuduğum kitabın türünü baz alarak ifade biçimine önem veririm genelde. Fikir çok güzel, kurgu da iyi ama anlatım biçimini başarılı bulduğumu söyleyemem. Oysa Palto'yu düşündüğümde yine çarpıcı bir fikir görüyorum, ama o Palto'dan Dostoyevski'yi ya da başka kaynaklara göre Gorki'yi çıkaran dilin kullanımıdır, ifade biçimidir. 'Palto giyen adam'ı ölümsüz yapan ama 'yapmamayı tercih eden adam'ı fani yapan bu edebi gerçeği es geçmek olmazdı. Tabii tamamen kişisel fikrim.
Semih Doğan okurunun profil resmi
Kitaptan alman gereken tüm mesajı alıp bize aktarman ve akabinde 6/10 vermen beni de şaşırttı :) Eline sağlık, belki zamanla bu kitabın sana kattıklarını fark edip 7,8,9 hatta belki 10 olarak artırabilirsin puanını :)
Samet Ö. okurunun profil resmi
Çarpıcı bir hikaye, buna şüphe yok. Ama anlatıcının önemi böyle kitaplarda daha bir öne çıkıyor. Dilini, anlatış biçimini kendi ölçütlerime göre yetersiz buldum Semih. Tabii her okurun kendi takdiri :) Biraz daha alıntı yapılası olgun düşünce beklerdim, eksik kaldığını düşünüyorum.
Eminkolnikov okurunun profil resmi
“Henry, içeride ne yapıyorsun?' demiş, ancak arkadaşından şu manidar yanıtı almıştır: 'Waldo, ya sen dışarıda ne yapıyorsun?' İyi haşlanmış, eğlenilmiş, özen gösterilmiş, yalın bir şekilde sunulmuş bir yemek gibi. Parmaklarına sağlık hocam.
Samet Ö. okurunun profil resmi
Teşekkür ederim, beğenmenize sevindim hocam. İsmet Özel bu hikayeden öyle etkilenir ki kitabına"
Waldo Sen Neden Burada Değilsin?
Waldo Sen Neden Burada Değilsin?
" adını verir.
1 next answer
Ebru Ince okurunun profil resmi
Incelemene yorum yapmamayı tercih ediciim demek isterdim ama :) emeğine kalemine sağlık demeyi tercih ettim .. Severek okuduğum bir hikayeye extra bilgilerde eklemişsin ..var ol :)teşekkürler
Samet Ö. okurunun profil resmi
Ben teşekkür ederim Ebru hanım. Siz de varolun :)
Akın Ölmez okurunun profil resmi
Kaleminize sağlık. Çok iyi biz yazı olmuş. Günümüz insanı için yazdıklarınız da ayrı anlamlı.
Samet Ö. okurunun profil resmi
Teşekkür ederim, beğenmenize sevindim Akın hocam. Eco "Gökkubbede söylenmemiş söz kalmadı" derken haklıydı, bizimki de tekrar dile getirmek oldu bu söylemleri. Bazı şeyler yine de eskimiyor, anlamını kaybetmiyor.
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.