Müslüman toplum
Kitap 1981 yılında Cambridge University Press tarafından yayımlanmış ve 31 yıl sonra 2012 tarihinde ise ilk kez Türkçeye tercüme edilmiş. 31 yıl önce yayımlanmış bir kitap neden şimdi basılmış diye düşündüm? Yüzlerce yeni kitabın yayımlandığı bu zaman diliminde o kadar kitap varken bunun tercüme edilmesi, bunun 'önemli bir değer' olduğunu düşündürdü.
Mutlaka bir sebebi vardır. Yoksa laf olsun diye bu tür kitaplar basılmaz (ya da basılıyor mu?). Kitap bu açıdan dikkatimi çekti. Kitabın ismi veya yazarı değil.
Kitap, Kabalcı'nın standart kapak tasarımları ve yazı tipiyle yayınevinin alametifarikası olarak kendisini gösteriyor. Kitap bir roman, hikaye, günlük değil. Sosyoloji, antropoloji, kültür, dil, din, tarih, coğrafya gibi çeşitli unsurları içinde barındırır. Özelde Kuzey Afrikalı Müslümanların toplum, yaşam, din, gelenek gibi çeşitli olguları; kabile, devlet ve genel olarak da yaşamlarını; din ve çeşitli etkiler içinde var olma durumlarını inceliyor. İbni Haldun'un düşünce yapısının uygulanabilir ve uygulanamaz biçimleri örneklerle açıklanmaya çalışılıyor. Fas, Tunus, Cezayir özelinde ama Libya ve diğer bazı Müslüman ülkelerin antropolojik yapısı da İbni Haldun'a göre kıyaslanıyor.
Yazar, Müslüman coğrafyasına çeyrek asır boyunca yaptığı geziler de (ve özellikle kuzey Afrika) İslam ve İslam'ın
toplumdaki yeri ve işleyişini incelemiş. Temel olarak bu topluma yabancı olanlara (Müslüman dünyanın dışındaki toplumlar) bu toplum aktarılmaya çalışılmış.
Yazar, 'İslam bir toplumsal düzen projesidir' diyerek, iddialı giriş cümlesiyle Müslüman dünyasını sosyal bilimler açısından ele alıyor. Müslümanların daha çocukluktan itibaren -genelde- bildiği İslam'da ruhban sınıfının olmaması ve dini öğrenmek için illa bir şeyh, şıh veya ruhbanlık birimine ihtiyaç duyulmadığını belirtmesi, yazarın Müslümanlık açısından ortaya koyduğu bir durum saptaması.
İbni Haldun, David Hume, Robert Montagne ve Edward Evans Pritchard'un düşünceleri kitabın temelini oluşturup, bunların Müslüman dünya üzerindeki antropolojik çalışmaları ve bunun üzerinden çeşitli toplum bilimi araştırmalarının yorumlanması yapılmaktadır.
Kitap, toplum ve insan ilişkileri, toplumların dinleri, dilleri, ırkları, etnik yapısı, kavimlerin karşılıklı incelenmesi ve kültür
oluşumları hakkında araştırmacılara yardımcı olmaya çalışıyor.
Yazar, Robert Montagne'nin bir kitabından bahsederken kullandığı cümle (s.316) bu kitabın da hitap ettiği kitleyi tanımlıyor, yani: 'kesinlikle uzmanlara yönelik bir kitap'. Bu kitapta sadece bu konularda araştırma yapacak araştırmacılar için değerli bir kaynak eser olarak ortaya çıkıyor.
Yazarın Yahudi kökenli olmasına rağmen belirttiği çeşitli ifadeler oldukça dikkat çekici bir durum sergiliyor. 'İslam ne ondan önceki bir geleneksel uygarlığı çürüttü ne de onun hayaleti gibi yaşadı. Kendi imparatorluğunu ve uygarlığını yarattı (s.17)' ya da 'İslam üç büyük Batı tektanrıcı din
içinde moderniteye en açık olanıdır' gibi çeşitli örnekler anlatıyor.
David Hume'nin başta 'Salınım Kuramı' olmak üzere çeşitli psikolojik modellemeleri ile birlikte, İbni Haldun'un işaret ettiği çözüm ise, toplumsal çözümler icat etmeden ortaya çıkan durumu analiz etmekten geçmektedir. İbni Haldun'un ifade ettiği dünya, geleneksel Müslüman uygarlığın kırsal yaşam ve kitabi anlayışı bir araya getirmektedir.
Kuzey Afrika çöl yaşamı, kabileler, grup, gruptan ayrılma, dil, din bağlamında birbiriyle örtüşen ve çelişen düşünceler olacağı gibi büyük bir çatışmanında ortaya çıkabileceğini göstermektedir. Kabile yaşamı, kabile yaşamının devlete ve bölgeye etkileri ve yaşam tarzları karşılaştırmalı olarak
sunulmuş.
Kitap içerik bakımından oldukça fazla altı çizilecek önemli bilgiler içermekle birlikte özellikle bu konularda 'uzman' kavramıyla bütünleşik bir okura yöneliktir. Yapılan karşılaştırmalar, alıntılanan metinler yapılan yorumlar standart okuyucu için değil, tamamen belli uzmanlık alanı içinde
olan kişilere yöneliktir.
Sadece Kuzey Afrika Müslüman toplumu da yok. Türkiye, Osmanlı etkisi ve bunun uygulanabilirliği de çeşitli görüşler altında ileri sürülüyor.
Antropoloji, sosyoloji ile ilgili kişilerin mutlaka ilgisini çekecek bu kapsamlı çalışma ile sosyal örgütlenme, gelenekler, örfler, inanç sistemi, dil, din, vb. çeşitli olgular Kuzey Afrika özelinde, Müslüman gruplar temelinde inceleniyor. Kabilelerde dinin etkisi, evliya kültü, yaşayış, coğrafi şartlar ve dolaysıyla yaşanan sıkıntılar ve bunlar için yapılan çalışmalar anlatılıyor.
Yazarın Yahudi kökenli olması içeriği nesnellikten uzaklaştırmamış ve Batı toplumuna, Müslüman topluma bakış açısını zenginleştirecek bilgi vermeye çalışmış. Tavsiye edilir.
Notlar:
1) Bu kitabın incelemesi 24 Nisan 2012 tarihinde yapılmıştır. Arşivden çıkarıp (tekrar düzenlenmesi, yazılması) 23 Ocak 2019 tarihinde bu siteye 
Müslüman Toplum eklenmiştir. Aradan 7 yıl geçmiş ama belki faydalanan biri olur diye ekledim. Bu yazı -diğerleri gibi- tamamen benim öznel düşüncelerimden oluşmaktadır. Bu inceleme de o şekildedir. İçerikte bahsettiğim o 'uzman' gruptan da değilim. Sadece düz bir okurun anladıkları ya da anlayabildiklerini ifade etmesi sayılabilir. 7 yıl sonra bilgisayar ortamında yazıya dökmenin biraz da sevincini yaşıyorum.
2) Kitabın bazı yerlerinde Fransızca kelime, terim, kavramlar tercüme edilmemiş.
3) 7 yıl önceydi. Bu kitabı alıp, notlar alarak okumuştum. O güzel insan, O iyi insan, O yardımsever, dost, arkadaş, canla biraz da bu kitaptan konuşmuştuk. Onun mekanında her zaman ki gibi ben de sigara ve çay onda sigara ve kahveyle, hayata dair her şeyin konuşulduğu bir durumun o günlük
konuğu da bu kitaptı. Daldan dala gittik, tükettik sigaraları ve çayı ve sonra hayatı. Ve O dostun anısına ta 1990'larda dinlediğimiz ama çok sevdiğimiz Barış Manço'nun bu şarkısını kendime söylüyorum. youtube.com/watch?v=u7BBx4o... Artık ben de sigara yok sadece çay varken, onda hiçbir şey yok. Ruhun Şad Olsun. / Dostun, arkadaşın........Ali K..
··
116 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.