"DÖŞEĞİMDE ÖLÜRKEN"İ NASIL OKUMALI?
1- "Döşeğimde Ölürken" ve Faulkner
William Faulkner, beşinci romanı “Döşeğimde Ölürken”i 1929'da yalnızca altı haftada, Büyük Depresyon’ın başlangıç tarihi olan 29 Ekim 1929’dan bir gün önce başlayarak, yazdı .
1930'da küçük düzeltmeler yapıldıktan sonra yayınlanan roman,
Faulkner'ın önceki romanı “Ses Ve Öfke”de başladığı deneysel anlatım tekniğini sürdürmesiyle ünlüdür. Döşeğimde Ölürken’de, çoğu Bundren soyadı taşıyan on beş karakter sırayla hikâyeyi bilinç akışlarında anlatıyor. Her şey bazen birbiriyle örtüşen 59 bölüm hâlinde anlatılır.
Faulkner’ın roman ve yazı stili, hayal kırıklığına uğramış İkinci Dünya Savaşı sonrası yazarları ve şairleri için, anlamsız bir dünyada bir tür anlam bulmaya çalışan, büyüyen Modernist harekete önemli bir katkıda bulundu.
Faulkner ayrıca, bilinçaltı hakkındaki teorileri 1920'lerde giderek daha popüler hale gelen Sigmund Freud'un çalışmalarından da etkilendi. Roman içindeki italik metnin uzun bölümleri, karakterlerin zihinlerinin içsel çalışmasını yansıtıyor ... hepsi farklı görünüyor.
Ve mesele bu. Faulkner için farklı bakış açıları farklı gerçeklikler anlamına gelir.
2- Bilinç Akışı Tekniği ve “Döşeğimde Ölürken”
Muhtemelen "bilinç akışı" terimine aşinasınızdır. Değilseniz, rahatlayın: gevşek biçimde biçimlendirilmiş bir düşünce dalgasıdır bilinç akışı. Birisi sizden bir kağıt parçasıyla oturup, düşündüğünüz her şeyi, gramer veya form hakkında endişelenmeden yazmanızı istese, yazacağınız şey bir bilinç akışı olacaktır. Bunun en iyi örneğini romanın 35. bölümünde okuruz.
Merak ediyorsanız, evet, tüm bunların bir anlamı var. Faulkner, insan beyninin görüntüleri işleme biçimini ve onları kelimelere sokma şeklini ustalıkla taklit etti. Okuyucular olarak, gerçekten çeşitli karakterlerin kafalarının içine yerleştiriliyoruz. Diyelim ki, bilgisayarınızda oturup Faulkner’in Döşeğimde Ölürken adlı kitabındaki stili hakkında çok güzel bir yazıyı okuyorsunuz. Sonra anneniz içeri gelir ve size akşam yemeği vakti geldiğini söyler. Bu bilgiyi nasıl kaydedersiniz? İlk önce birinin yürüdüğünü fark ettiniz. O zaman onun anneniz olduğunu gördünüz. Şimdi bu çizgiye Cora’nın bakış açısından bakın: "Biri salondan gelir. Darl." Eğer anlatının amacı bize bir hikâye anlatmaksa, bu boşa harcanan metindir. "Darl salondan geliyor" demek daha temiz ve daha etkili olurdu. Fakat mesele sadece bize bir hikâye anlatmak değil, karakterlerin düşüncelerini görmemizdir. Karakterlerin çok az fiziksel özelliğini okuduğumuza dikkat edin romanda . Aynı mantığı uygulayın. Vardaman kahverengi saçlı ve kahverengi gözlü bir genç kız görmüyor; Sadece kız kardeşi Dewey Dell'i görüyor. Demek onu tarif etmek için kullandığı kelimeler bunlardı.
Bu tür bir bilinç akışı, kitabın on beş anlatıcısının hepsi arasındaki stilsel süreklilik ile ilgilidir. Faulkner, her karakter tarafından kullanılan dili ve stili kişiselleştirir ve elbette her bir stil, her bir karakter hakkında bize daha fazla bilgi verir. Jewel, birkaç kelimeden oluşan bir adam, bize sağlam bir eylem adamı olduğunu hatırlatıyor. Darl inanılmaz derecede beyinsel, belirgin, keskin ve kendi dilinde bile şiirsel. Vardaman dünyaya tahmin edilebileceği gibi küçük bir çocuğun gözüyle bakıyor. Anse zayıf eğitimli ve dili onu yansıtıyor. Cash, düşünme sürecinde inanılmaz derecede mantıklı ve disiplinli bir karakter.
3- ÖZET(Romanın tamamı)
Anse Bundren'in eşi ve fakir bir güney ailesinin annesi olan Addie Bundren çok hasta ve yakında ölmesi bekleniyor. En büyük oğlu Cash, tüm marangozluk becerilerini kullanarak Addie'nin yatak odasının penceresinin önünde tabutunu hazırlamaya koyuyor. Addie’nin sağlığı hızla geçemese de, diğer oğulları Darl ve Jewel, eşi ve iki kızı Addie’yele ilgilenen Bundren ailesinin komşusu Vernon Tull’a teslimat yapmak için şehirden ayrılırlar. Darl ve Jewel ayrıldıktan kısa bir süre sonra Addie ölür. En genç Bundren olan Vardaman, annesinin ölümünü o gün erken yakaladığı ve temizlediği bir balıkla ilişkilendirir. Biraz yardımı ile Cash, tabutu şafaktan hemen önce tamamlar. Vardaman, annesinin bir kutunun içine çivilenmiş olması nedeniyle rahatsız olur ve diğerleri uyurken, ikisi de annesinin yüzünden geçen, kapakta delikler açıyor. Addie ve Anse’nin kızı, Lafe adında bir çiftçi çalışanından hamile kalan Dewey Dell, hamile kalmaktan dolayı o kadar endişe duymaktadır ki annesinin ölümünün yasını tutamaz bile. Ertesi gün, kadınlar Bundren evinin içinde ilahi okur, erkekler birbirleriyle konuşurken cenaze hizmeti düzenlenir.
Bu ilk bölümün çoğunu anlatan Darl, birkaç gün sonra Jewel ile birlikte geri döner ve evlerinin üzerindeki zillerin varlığı, annelerinin öldüğünü anlamalarını sağlar. Darl, bu tabelayı görünce, nankör ve umursamaz olarak bilinen Jewel'e, sevgili atının ölmediğinden emin olabileceğine dair güvence verir. Addie, Anse'ye Jefferson kasabasına gömüleceğine dair söz verdirmiştir ve bu istek, onu kendi yurdunda gömmekten çok daha pahalıya patlasa da, Anse'nin yükümlülük duygusu, bir dizi yeni takma diş satın alma arzusu ile birleşmektedir. Bir şantiyede bacağını kıran Cash, ailenin dengesiz tabutu kaldırmasına yardım eder, ancak hemen hemen tek elle araba vagonunun içine el koymasıyla sonuçlanan Jewel'dir. Ancak, Jewel aslında vagonla gelmeyi reddeder ve ailesinin gençken aldığı komşunun topraklarında gizlice çalışarak satın aldığı atına binerek ailenin geri kalanını takip eder.
Bundren ailesi, seyahatlerinin ilk gecesinde, Bundrens’in yolculuğuna şüheyle yaklaşan cömert bir ailenin evinde kalır. Ciddi taşkın nedeniyle, yerel nehrin üstünden geçen ana köprüleri su basmış ya da yıkılmıştır, Bundren ailesi geri dönüp bir derme çatma salla nehri geçmeye çalışır. Başıboş bir kütük vagonu çarpınca, tabut çalınır, Cash'in kırık ayağı yeniden kırılır ve vagonu çeken katırlar boğulur. Vernon Tull enkazı görür, Jewel'in tabut ve vagonu nehirden kurtarmasına yardım eder. Aile üyeleri ve Tull nehir yatağında Cash’in araçlarını bulmaya çalışır.
Tull’un karısı Cora, Addie’nin Tanrı’dan çok oğlu Jewel’a Hristiyanlığa uymayan sevgi bağlılığını hatırlar. Addie, tabutundan ya da zaman sıçramasıyla ölüm döşeğinde konuşur, hayatındaki olayları hatırlar: Sevgisiz evliliğini; Jewel’in babası din adamı Whitfield ile ilişkisi; ve çeşitli çocuklarının doğuşu. Whitfield, Anse'ye olan ilişkiyi itiraf etmek için Bundren ailesinin evine gittiğini ve nihayetinde hiçbir şey söylememe kararını hatırlar.
Bir veteriner Cash’in kırık bacağını düzeltir, Cash hiç şikayet etmez, acıdan kurtulur. Anse, çiftlik teçhizatını ipotek ederek, takma dişleri için biriktirdiği parayı kullanarak, Cash'in yeni bir gramofon için biriktirdiği parayı ve Jewel’in atında işlem yapmasını sağlayarak yeni bir katır takımı satın almayı başarır. Aile yola devam eder. Mottson kasabasında sakinler, Bundren vagonundan gelen pis kokulardan iğrenir. Aile şehirdeyken Dewey Dell, istenmeyen hamileliğini ortadan kaldıracak bir ilaç almaya çalışır, ancak eczacı ona satmayı reddeder ve onun yerine evlenmeyi önerir. Aile kasabada satın aldığı çimento ile Darl, Cash'in kırılmış bacağına geçici çözüm bulur, ama o da işe yaramaz ve sadece Cash'in acısını artırır. Bundren ailesi daha sonra geceyi Gillespie adlı bir adamın sahibi olduğu yerel bir çiftlikte geçirir. Bir süredir ailenin yaptıklarından şüphelenen Darl, tabutu ve Addie’nin çürüyen cesedini yakmak niyetiyle Gillespie ahırını ateşe verir. Jewel ahırdaki hayvanları kurtarır, Addie'nin tabutunu dışarı çıakrmak için hayatını tehlikeye atar. Darl, annesinin tabutunun üzerine yatar ve ağlar.
Ertesi gün, Bundren ailesi Jefferson'a varır ve Addie'yi gömer. Aile, Darl’ın ahırları yaktığı için için açılan bir dava ile uğraşmak yerine, Darl’ın delirdiğini iddia eder ve onu akıl hastanesi Jackson’a yatırmak üzere iki adama teslim eder. Dewey Dell, yerel eczanede kürtaj ilacı almaya çalışır; tezgâhın arkasında çalışan bir genç adam doktor olduğunu iddia eder, Dewey adamın kendisiyle yatmaya çalıştığını anlar. Ertesi sabah, yeni dişleri ve yanında hem gurur hem de utanç hissetmesine sebep olan, Addie’yi gömerken için kürek satın alırken tanıştığı ve artık yeni karısı olan kadınla Anse ailesinin yanına döner.
4-KİTABIN ANA TEMLERİ
a-Varlığın ve Kimliğin Geçiciliği
Addie Bundren'in ölümü, oldukça büyük varoluş ve kimlik sorularıyla boğuşmaları için birkaç karaktere ilham veriyor. Vardaman, yakaladığı ve temizlediği bir balığın “balık olmayan parçalara” dönüşmesiyle şaşırmakta ve dehşete düşmekte ve bu görüntü Addie'yi tanımlanamayan bir kişiye dönüştürmektedir. Jewel asla kendisi adına konuşmaz, ama kederi Jewel’in annesinin bir at olduğunu söyleyen Darl tarafından özetlenmiş olur. Darl, kendi adına, ölü Addie'nin şu anda “dır” değil de “dı” olduğu için artık varolmadığı sonucunu çıkarmanın gerektiğini düşünür. Eğer annesi var değilse, o zaman annesi yoktur ve kendisi de yoktur Darl’a göre. Bu spekülasyonlar sadece dil ve mantık oyunları değildir. Aksine, romanın karakterleri için somut, hatta korkunç sonuçları vardır. Bu soruların en ciddi durumda olduğu karakterler olan Vardaman ve Darl bu tür sorular sordukça gerçekliği kavrayışları gevşemeye başlar. Vardaman romanın başlangıcında anlamsız sözler söyleyip durur, Darl kitabın sonunda delirir. Anse yeni eşini “Bayan Bundren” olarak , yani bir zamanlar Addie’ye ait bir isimle tanıttığı zaman, insan varlığının kırılganlığı ve belirsizliği, romanın sonunda daha da belirgin bir hâl almış olur. Eğer Bayan Bundren'in kimliği o kadar çabuk yok olup unutulabiliyorsa, kaçınılmaz sonuç, herhangi bir bireyin kimliğinin aynı şekilde istikrarsız olduğu şeklindedir.
b- Kelimeler ve Düşünceler Arasındaki Gerilim
Addie’nin sözlerin “sadece kelimeler” olduğu iddiası, sürekli olarak iletmek istedikleri fikir ve duyguların yetersiz kalması, romanın bir bütün olarak sözlü iletişimi ele aldığı güvensizliği yansıtıyor. Romanı oluşturan iç monologlar karakterlerin zengin iç yaşamlara sahip olduğunu gösterirken, bu iç yaşamların içeriğinin çok az bir kısmı bireyler arasında meydana gelir. Aslında, konuşmalar karakterlerin o zaman ne düşündüğü ile alakasız lgili kısa, duran cümlelerdir. Örneğin, Tull ve diğer bazı adamlar, Addie’nin cenazesi sırasında kırık bacağı hakkında Cash ile konuşurken, birbirinden tamamen ayrı iki konuşma okuruz. Birincisi, normal, belirsiz ve basittir ve muhtemelen gerçekleşen konuşmadır. İkincisi, italik olarak yazılmıştır, içerik bakımından çok daha zengindir ve muhtemelen karakterlerin akıllarından geçeni söyleseler duyulacak olan sözlerdir. Karakterlerin hepsi iç düşüncelerini o kadar hararetle koruyorlar ki, zihinlerinin zengin içeriği sadece en yanlış, en yalın bir diyalog hurdasına dönüşüyor, bu da yanlış anlamalara ve kötü iletişimlere yol açıyor.
c- Çocuk Doğurma ve Ölüm Arasındaki İlişki
Döşeğimde Ölürken, kendi başına, amansız bir şekilde sinik bir romandır ve çocuk doğurmanın insanı rehabilite eden gücünü bile etkisiz hale getirir. Ölümün bir panzehiri olmak yerine doğum kitpata ölüme bir giriş gibidir- hem Addie hem de Dewey Dell için doğum yapmak, fiziksel olarak hayatta olsalar bile, en doğuma en yakın olan insanları öldüren bir olgudur. Addie'ye göre, ilk çocuğunun doğuşu acımasız bir oyun, kıymetli yalnızlığının ihlâli gibi görünür ve Addie'nin Anse'yi ölü olarak kabul etmesine neden olan da işte bu ilk doğumdur. Doğum Addie için nihai bir zorunluluk haline gelir ve hem Dewey Dell'i hem de Vardaman'ı, evlilik dışı ilişkisinin ürünü olan Jewel’ın varlığının tazminatı olarak görür. Dewey Dell'in hamilelik konusundaki duyguları artık olumlu değildir: durumu için sürekli kaygılanır, tüm erkekleri potansiyel cinsel avcı olarak görmesine neden olur ve kitabın ilk kısımlarında dediği gibi tüm dünyasını “barsak dolu bir küvete dönüştü”rür. Doğum, kadınlar için öngörülen bir ölüm anlamına gelir ve bütün hanelerin mecazi anlamda ölümlerini ifade eder.
5-SEMBOLLER
a-Hayvanlar
Addie’nin ölümünden kısa bir süre sonra, Bundren çocukları hayvanlara ölen annelerinin sembolleri olarak tutunur. Vardaman, annesinin yakaladığı balık olduğunu söyler. Darl, Jewel’in annesinin onun atı olduğunu iddia eder. Dewey Dell ailenin ineğine kadın der, çünkü Addie'yi kaybettikten birkaç dakika sonra kendi hamileliği için kaygılanmaktadır. Çok farklı nedenlerden dolayı, kederli karakterler hayvanları kendi durumlarının bir sembolü gibi görür. Vardaman, Addie'yi balığında görür, çünkü balık gibi Addie de yaşadığı zamandakinden farklı bir şeye dönüşmüştür. Memeleri sütle şişmiş inek, Dewey Dell'e istenmeyen bir yükle yaşamanın ne kadar tatsız olduğunu gösterir. Jewel ve atı, hayvanların sembol olarak kullanımına yeni bir basamak ekler. Bizim için, Darl’ın sözüne dayanarak, at, Jewel’in annesine olan sevgisinin bir sembolüdür. Bununla birlikte, Jewel için at, Bundren ailesinden zor kazanılmış bir özgürlüğü sembolize ediyor. Romanın karakterlerinden böylesine farklı sonuçlar çıkartabileceğimiz at, birçok yönden Döşeğimde Ölürken’de yer alan sembollerin tahmin edilemez ve öznel doğasını temsil eder.
b- Addie’nin Tabutu
Addie’nin tabutu, Addie’nin ölümünün ve genel olarak var olan koşulların Bundren ailesinde sebep olduğu muazzam işlevsizlik yükünü temsil eder. Her zaman sakin ve düz başlı olan Cash,, tabutu büyük beceri ve özenle üretir, ancak saçmalıklar ânında üst üste gelir - Addie tabutun içine baş aşağı yerleştirilmiştir ve Vardaman Addie’nin yüzünde delikler açar. Addie’nin cesedi sadece tabutun dengesini değil ailenin de dengesini alt üst eder. Tabut, ailenin işlev bozukluğunu temsil eden bir noktaya dönüşür ve onu düzeltmek de ailenin normale dönebilmesi için çok önemlidir.
c-Araçlar
Cash’in marangozluk aletleri ve Anse’nin çiftlik ekipmanı gibi araçlar, yolculuk sırasında yaşanan dikkatsizlikler nedeniyle tehlikeye atılan saygın bir yaşam ve istikrarın sembolü haline gelir. Cash’in alet edevatı sanki sadeceCash için önemliymiş gibi görünüyor, ancak bu araçlar nehrin taşması ve başıboş suda dolanan büyük kütük tarafından sağa sola dağılınca hem aile hem de Tull onları bulmak için uğraşır durur. Anse'nin çiftlik ekipmanından çok az bahsedilir, ancak Anse yeni bir katır takımı almak için bu aletlerin en pahalı parçalarını ipotek eder ve böylece ailenin yolculuğunda çok önemli bir rol oynar. Bu ticaret, Anse’nin Cash’in gramofon fonundan ve Jewel’in atının satışından elde edilen para, bu karakterlerin en büyük hayallerinin feda edilmesini temsil ettiği için önemlidir. Fakat Anse'nin çiftlik ekipmanlarını para elde etmek için olaya dahil etmesi gerçeği göz ardı edilmemelidir, çünkü bu ekipmanlar ailenin geçimini sağlarlar. Cenazenin sebep olduğu parayı denkleştirmek için Anse, ailenin toprağı sürmek ve hayatta kalmak için ihtiyaç duyduğu bütün araç gereci tehlikeye atar.
6-MOTİFLER
a-Anlamsız Kahramanlık Davranışları
Döşeğimde Ölürken, büyük kahramanlık anlarıyla ve neredeyse epik mücadelelerle doludur, ancak romanın bu tür savaşlara bakışı ironiktir, hatta bazen tamamen absürd ve sıradan birşeymiş gibi görür. Bundrenlerin vagonlarını selle kabarmış nehirden karşıya geçirme gayreti, daha geleneksel bir macera romanında çok güzel görünecek bir mücadeledir, ancak sorgulanabilir bir amaç uğruna gerçekleşmesi sebebiyle burada bu özelliği göremeyiz. Addie’yi Jefferson’a gömme misyonunun aslında Addie’nin vasiyetinden çok Anse’nin sahte dişleri hakkında olduğunu iddia edilebilir. Cash’in kendini feda etmesi çok asil görünür, ancak yaralarından o kadar şikayet eder ki ortada kahramanca bir şey kalmamış olur. Jewel’in hayvanları kurtarması cesaret vericidir, ancak aynı zamanda suçlu da olsa romanda kahramanca sayılabilecek eylemlerin başında gelen Darl’ın ahırı yakmasını da geçersiz hale getirir. Her kahramanlık eylemi, hem kendi içinde gülünçtür hem de epik bir eyleme karşı durur, ve bu roman açısından hem komik hem trajik bir absürdlükle sürüp giden kötülük dolu bir çember gibidir.
b- İç monologlar
Faulkner, yirminci yüzyılın başlarında edebiyat kariyerine başladığı için, bir dizi Modernist yazar, bireysel bir bilinç arayışına bir hikaye oluşturmaktansa bireysel bilinci keşfetmeye odaklanan anlatı teknikleri ile denemeler yapıyordu. James Joyce’un “Ulysses”i ve Marcel Proust’un “Kayıp Zamanın İzinde” bu deneylerin en ünlüsü ve başarılıları arasındadır, ancak Faulkner da bu çabaya önemli katkılarda bulunmuştur.
Döşeğimde Ölürken, karakter düşüncelerinin nesnel bir anlatıcıya dayanmadan bütün sansürsüz kaosları içerisinde sunulduğu bir dizi bilinç akışı monologu olarak yazılmıştır. Bu teknik, karakter psikolojisini önemli bir kaygıya dönüştürür ve bu psikolojiyi daha geleneksel bir anlatım tarzından çok daha fazla karmaşa ve yetkinlikle sunabilir. Aynı zamanda, metni anlamak için çok çalışmamız için bizi zorlar. Objektif bir olay çerçevesini takip etmek yerine; görüntülerin, hatıraların ve açıklanamayan kinayelerin arasında bir yerlerde her bir karakterin verdiği parçaları alıp kendimiz bir anlam çıkarmak zorundayız.
c-Sosyal Sınıf Meseleleri
Faulkner'in yaşadığı ve yazdığı Amerikan Güneyinde, sosyal sınıf daha hiyerarşikti ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki diğer yerlerden daha büyük bir endişe kaynağı olmuştur ve Döşeğimde Ölürken’in dokusuna kazınmıştır. Faulkner, fakir kırsal halkı zarafet, haysiyet ve şiirsel ihtişamla, kusurlarını gizleyerek veya koşullarını göz ardı etmeden tasvir etme kabiliyetinde olağandışı bir kalem olduğunu kanıtladı. Bundren ailesi, komşu kırsal çiftliklerde istekli ve zarif ev sahiplerini bulur, ancak daha varlıklı kasabalarda soğuk karşılanırlar: Bir mareşal, ceset iğrenç kokuyor burada kalamayız der, bir kasaba adamı Jewel'e bıçak saplar ve ahlâksız bir eczane çalışanı Dewey Dell'den yararlanır. Öte yandan, zayıf gramerlerine ve sınırlı kelimelere rağmen, Faulkner’ın karakterleri düşüncelerini bir tür beceriksiz şiirsellikle ifade eder. Faulkner'ın kırsal bölge sakinleri için ne arzu ettiği tam olarak net değildir - Döşeğimde Ölürken hem kırılgan bir övgü olarak hem de kırsal güney değerlerinin saçma bir ifadesi olarak okunmuştur- ancak Bundren ailesinin geçmişi ve kökeni, yolculuklarını ve birbirleriyle olan iletişimlerini biçimlendirir.
* sparknotes ve shmoop'dan derleme çeviridir.
·
213 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.