Dünya savaşı için genel değerlendirme
1. Dünya Savaşı’nın kısa da olsa bir değerlendirmeye ihtiyacı vardır. Bu savaşa girerken Avrupa devletleri ve Rusya Şark meselesini kesin olarak bitirmek yani Türkleri Anadolu’dan çıkarmasalar bile içerde dar bir bölgede tutmak kararında idiler. Osmanlı savaşa girdiği için bunu başaramadılar. İki sene içinde biteceğini umdukları savaş dört yıl sürdü ve Çarlık Rusyası çöktü. Savaşın dört yıl sürmesi, Almanya da dahil Avrupalı devletleri alt üst etti; sosyalist akımlar büyük bir güç kazanarak bu devletlerin toplumsal yapılarını tahrip ettiler. Öyle ki, Prof. Zeki Velidi Togan’ın, bu savaşın kazananı yoktur sözü salt gerçeği yansıtır. Çünkü savaş sonunda galip devletlerin de kollarını kıpırdatacak hali kalmamıştır. Savaş bir süre daha devam etseydi İtalya, Fransa ve Almanya’da Rusya benzeri ihtilaller olabileceği görülüyordu. İngiltere de bu ihtimalden fazla uzak değildi. Bütün bu sebeplerle Almanları ezmek, Şark meselesini bitirmek yerine Wilson’un ilan ettiği ilkeler ışığında barışa kavuşmak istemişlerdir.
Amerika geleneksel emperyalist tutumlara karşı çıkıyordu,. Londra’da her gün düzenlenen mitinglerde halk, çocuklarının ülkelerine dönmelerini istiyordu. Esasen itilaf devletleri de birbirinden kopmuş ve birlikte hareket gücünü kaybetmişlerdi.
Büyük Savaşın sonuç alınacak noktasının batı cephesi olduğu biliniyordu. Ancak Almanlar bu cephedeki düşman baskılarını azaltmak için Osmanlının çeşitli cephelerde savaşa girmesini istiyordu. 7. Ordu komutanı olduğu sırada Mustafa Kemal Paşa’nın gönderdiği bir rapor, Osmanlı ordusunun bu işlevi fazlasıyla yerine getirdiğini göstermektedir. 1917’tarihli rapora göre, Osmanlı ordularının savaşa girmesiyle, Ruslar Kafkasya’da savaş ve hastalıktan ölen askerlerinin yerini doldurmak için 1.500.000 asker kullandılar. Ayni şekilde İngilizler Suriye’de 1.500.000, Irak ve İran’da, 1.000.000, Çanakkale’de, 1.000.000, Böylece Türk kuvvetleri karşısında üçlü itilafın toplam 6.000.000 askeri bağlanmış oldu.
Türkiye açısından bakıldığında, ilk günlerde Kapütülasyonların kaldırılması İmparatorluğun her yanında fener alayları yapılarak kutlanmıştı. Ruslarla yapılan ve Anadolu’nun yarısını (vilayet-i sitte) onların istediği yönetime bırakan anlaşma, savaşın ilk gününde iptal edilmişti. Kars, Ardahan, Artvin Türkiye topraklarına katılmıştı; yani savaştan, sınırlarımızı genişleterek çıkmıştık. Çekilen bütün sıkıntılara rağmen, Çanakkale, Kut-ül Ammara gibi savaşlar halkın kendine güvenini artırmıştı.
2 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.