Afyon Savaşı, Çin ile İngiltere arasında 1840 -1842 yılları arası gerçekleşen ve Çin'in yenilmesi ile sonuçlanan bir savaştır. Savaşa sebep ise afyon maddesidir. Afyon savaşı sonunda İngiltere, Çin devletinden özel imtiyazlar alarak, büyük bir pazara ulaşmıştır. İngiltere'nin ardından Fransa'da bu yolu takip ederek ayrıcalığa kavuşmuştur. İngiliz istilacılar Çin'i sömürgeleştirmek için afyonu bir silah olarak kullanmıştır. 18, Yüzyıl içinde "Doğu Hindistan Şirketi İngiliz hükümetinden aldığı fermanla (S.7)", bölgede ticarette tekel konumuna gelir. Çin'in elinde çay vardı. Avrupa da çay tüketimi artınca ve onun en büyük üreticisi konumunda olan Çin'in de dış satımı ve elde ettiği gelir de aynı şekilde artar. Buna karşılık Çin devleti ise Avrupa'dan ve özellikle İngiltere'den daha çok kumaş ve metal ürünler alır. Bu durumda Çin ile İngiltere arasında dış ticaret dengesi Çin'in lehine işler. Çin'e karşı sürekli dış ticaret açığı veren ve cebinden döviz çıkan İngiltere bu dengeyi kendi lehine çevirmek için çeşitli yollar dener. Afyon, Çin'de tıbbi olarak kullanılması dışında, illegal bir şekilde ülkeye girişi ve kullanımı da artar. Önce kentsoylular tarafından kullanılır. Daha sonra halkın geneline yayılmaya başlayınca Çin devleti tedbir alır. Afyon Çin'de illegal bir pazar oluşturunca önce İngiliz kaçakçılar sonra Amerikalı kaçakçılar bu pazardan daha fazla kazanmak için her şeyi yapar. Bu ticaret için özel gemiler yaptırırlar. İngiltere, afyon üretim merkezi olarak Hindistan'ı seçmişken, Amerikalılar afyonu Türkiye ve İran'dan alarak bu ticareti yapar. Aşama aşama topluma yayılır afyon. Önce soylular ve zengin tüccarların kullandığı afyon, alt kademeye inince talep artar. "… Çin'in uzun süre devam eden dış ticaretteki alacaklı durumunu değiştirdi (s.15)". Bir ülkenin afyon bitkisiyle afyonlanması sıradan bir 'keş'lik bir durum değil. Daha önce dış ticaret fazlası veren Çin artık açık vermeye başlar. Artık sattığı çayla, ham ipekle afyonun açığını kapatamaz hale gelir. Dış ticaret açığı artar ve çatışma da buradan çıkar. Bu durum kısa ve orta vadede sıkıntılara yol açar. Bir bitki ya da maldan ne olur dememek lazım. Ülkenin kaderini değiştirebilecek kadar önemli. Çin devleti içinde hem yönetici sınıfın hem de halkın olumlu ve olumsuz tepkilerine kısaca değinilir. Bir tarafta afyon üreterek ithalatın azaltılmasını sağlamaya çalışan egemen yönetime karşı, diğer tarafta toplumun önemli bir kısmı afyonla uyuşmuş ve bu durum İngiltere'nin ekmeğine yağ sürer. Savaş, 19. yüzyılda Çin'in kıyılarında gerçekleşir. Çin'in kaçak yolla gelen afyonu yasaklaması ve bulunduranlara ceza vermesine tepki olarak İngilizler, Çin'in kıyıların yakıp- yağmalarlar. Uzun çatışmaların sonunda imzalanan Nanking anlaşması ile İngiltere Çin'de her türlü imtiyazı ve alacakların tahsisini şartlara bağlar. Artık Çin ticari olarak İngilizlerin kontrolü altına girer. Amerikalılar daha sonra Wanghsia anlaşması ile İngilizlerden daha fazla imtiyaz alarak hem ticari hem de savaş gemilerinin Çin limanlarında serbestçe bulunmasının önünü açar. "Wanghsia antlaşması, Nanking antlaşmasına göre daha sert, eşitsiz bir antlaşma idi (s.79)". Fransa'da boş durmaz ve "Katolik kiliselerin" açılması ve limanlardan yararlanmak amacıyla görüşmeler yapar ve antlaşma uyarınca Katolik kiliselerinin kurulması üzerindeki yasak kaldırılır ve ticari olarak da Fransa da imtiyaz sağlar. Not: ++ Kitap redaksiyona tabi tutulmadığı için çok sayıda cümle hatası mevcut. Okumayı zorlaştırmıyor ama epey hatalı cümle var. ++ Kitabın yazarı Vedii İlmen. O da bunu yabancı bir 'anonim' yerden almış ama bu kaynak yok. Bu kitap Türkçeye hangi dilden çevrilmiş o da belirtilmiyor. Bir Çinlinin bakış açısını ile anlatım yapılmış. ++ Tavsiye ederim. Küçük çaplı ve kaynaklara girmeden bir anlatım yer alıyor.

Afyon SavaşlarıVedii İlmen · Yaba Yayınları · 20173 okunma

·

11 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

S. Ali