Roma nasıl yükseldi ve neden çöktü. Roma yükselirken nasıl insanlar tarafından yönetiliyordu. Çökerken nasıl insanlar yönetiyordu.Kendi yorumumu da katarak bir inceleme yapayım dedim. Sezar belki de en yüce kişilikler arasında gösteriliyordu,halen de gösteriliyor. Ancak Sezar, cumhuriyeti yok eden, Senatusu yok sayan diktatörlüğü getiren en büyük yozlaştırıcılar arasındadır. Onurlu senatörler ise tıpkı bir ayin yapar gibi bu cumhuriyet düşmanını senatonun ortasında bıçaklayarak öldürdü. Öyle ki Sezarın evlatlığı bile bıçaklayanlar arasındaydı. Gücü tek elde toplamaya çalışan despotları yok etmek Antik Yunan kültüründe en onurlu davranıştır. O yüzden demokrasi Antik Yunanın eseridir. Roma bu anlayışı aldı ve imparatorluğunu bununla büyüttü. Romada ırk anlayışı yoktur. Romalı yurttaş anlayışı vardır. Roma'nın köleleştirdiği kişi Romaya getirilir sonra azad edilip dünyayı romalılaştırmak için tekrar salınırdı.Roma milletlere boyun eğdirmek için milletlerin liderlerini kuklalaştırır, hatta bu liderler Romanın gücü karşısında öyle aciz noktaya gelir ki kuklalıkta birinciliğe oynamaya çalışırlar. Roma tıpkı Osmanlı gibi belli hanedanların,liderlerin çocuklarını rehin alır yetiştirir sonra o büyüyen çocukları ya kukla ülkenin başına atar ya da hanedan kavgası yaratmak için kullanır. Roma bir ülkenin kültürü ile dini ile örfü ile uğraşmaz. Onları değiştirmeye veya kendi kültürünü benimsetmek istemez. Romanın istediği salt itaattir. Hükmettiği liderin Romaya, o liderin tebaasının da lidere itaat etmesi yeterdir. Öyle ki ibadet yeriniz ile Romanın karargahı yan yana olabilir;) Roma dinine,kültürüne öyle saygı gösterir ki dinini kültürünü her şekilde yaşarsın ama itaat eden bir kukla haline gelirsin. Ama senin en zeki, en yetkin insanlarını da yurttaş olarak kendi bünyesine katar. Karşılaştığı ülkelerin her alandaki en iyi yönünü alır. Evet Roma nasıl çöktü. Romada taa en başından beri iç savaş vardı. Romanın çökmesine sebep olan iç savaş değildi. Aslında romayı savaşkan ve sert yapan içerde hep savaşmış,uyanık kalmış olmasıdır. İç savaştan çıkmış kendi boylarına derebeylerine boyun eğdirenler sertleşince sonra başka ülkelere boyun eğdirir. Osmanlı iç savaştan çıkıp imparatorluk olmuştur, moğollar iç savaş yapıp boylarını birleştirdi,Araplar kabilelerini,İskender yunanları. Nasıl Avrupa kendi iç savaşını bitirip Osmanlıya karşı yöneldi ise Roma da kendi iç savaşını bitirip dünyaya öneldi. Evet iç savaş sorun değildi ,iç savaş yükselişin basamağıdır. Romanın yıkılmasına sebep olanlar en başta kendi çıkarını Romanın,Senatusun önüne koyan Sezar gibi liderlerdi. Roma'da liderler yeminlerine ölümüne bağlı olan stoacı felsefeyle yetişmişti taa ki gerileme dönemlerine kadar. Romayı Roma yapan kanunları ve kendilerini bağladıkları yeminleriydi. Sezar başta olmak üzere yeminlerini bozdular. Ve diğer sebepler. Roma her barbar kavimi teker teker yok etmiş veya itaat ettirmişti. Sonra bu kavimler birleşti. Nasıl ki Osmanlı'nın yetiştirdiği Kazıklı Voyvoda ülkesine geri gönderildiğinde Osmanlıya isyan etti ise, Romanın ailesinden rehin aldığı Attila da ülkesine geri gönderildiğinde Romaya karşı isyan bayrağını açtı ve kavimleri birleştirdi. Herkesi teker teker itaat ettirip kuklalaştıran Roma, herkesin birleşmesi sonucu Attila karşısında kuklalaştı. Belki de İbni Haldun doğru söylüyor. Yükselen her devletin gideceği tek yön var.