19. Yüzyıldaki Kürt İsyanları.
19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu, bölgesel liderlerin çıkarlarına dokunan düzenlemelere gidince, ilk politik nitelikli isyanlar başladı. İlk ciddi ayaklanma, Baban’da 1806’da Abdurrahman Paşa’nın liderliğinde patlak verdi. Bu ayaklanmayı Osmanlılar, diğer Kürt Aşiret Reisleri’ nin yardımları ile bastırmışlardı.
İkinci önemli ayaklanma ise, 1830’da başladı ve 1836’ya kadar devam etti. Bu ayaklanma, Soranlar’ın Reisi (Güney Kürdistan) Mir Muhammed tarafından başlatılmıştı. Osmanlılar ordularıyla başaramadıklarını (altı yıl boyunca büyük kayıplara uğramışlardı), hile ile başardılar. Kürtlerin dini lideri Molla Hatti’ye baskı uygulayarak, dini bir ferman çıkarmasını istemişlerdi. Bu Ferman’da; “Sultan’ın ordularına karşı savaşanlar, inançsız olarak kabul edileceklerdir” belirlemesi ile isyanı bastırmayı başarmışlardı.
Kürt İsyanları içinde 19. yüzyılda en önemli yeri olan Botan Isyanı’dır. Botan Bölgesi’nde, yani bugünkü Güney ve Kuzey Kürdistan parçalarını (Irak-Türkiye sınırı) ayıran “sınır”da, Bedirhan Bey’in liderliğindeki bu İsyan, 1839 yılında düzenlenen Hattı Şerif Kararnameleri’ne tepki olarak başlamıştır. Botan İsyanı 1840’dan 1847’ye kadar devam etmiş, Osmanlılar bu İsyanı, Bedirhan’ın yeğeni Yezdan Şer’i yanlarına alınca bastırabilmişlerdir.Ama, 1855 Rus-Osmanlı Savaşı içinde, isyan etme sırası bu kez Yezdan Şer’e gelmişti. Yezdan Şer, hemen hemen Kürdistan’ın bütününü özgürleştirmişti. Yanlışı ise, Osmanlılara inanmasıydı. BabIali’ye pazarlıklar ve görüşmeler yapmak için gitmiş, sultan orada onu tutuklayıp cezaevine yollamış ve isyan da sona ermişti. Kürtlerin o dönem son ve önemli isyanı, 1880 yılında Şeyh Ubeydullah tarafından başlatılmıştı. Ancak Osmanlılar, Persler tarafından kuşatılmış bir durumdayken, İsyan bayrağını indirmeye karar vermiştir.19. yüzyıldaki Kürt İsyanları’m değerlendirirken, Osmanlı Yönetimi’nin bu isyanları bastırmak için orduyu kullanmak dışında, Kürt Beyleri’ni ve Kürtlerin dini duygularını da kullandıklarını belirtmek gerekiyor.
1 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.