II. Meşrutiyet, istikameti giderek belirginleşmekle birlikte, doğrudan İslamiyet'i veya dini karşısına alamamıştır, derecesi oldukça farklı olmakla birlikte, aynı şey Cumhuriyet kurulurken de geçerliydi. Din lafı dilden düşürülmeden ilan edilen Meşrutiyet ve "...Cumhuriyet idaresi Şeriat-ı İslamiye'ye en uygun olan bir hükümet tarzıdır" diyerek kurulan Cumhuriyet idaresinde, dini gerekçelerle ileri sürülen şeyleri savuşturmak kolay olmamış ve bu durum ciddi bir kafa karışıklığına neden olmuştur. Asıl hedeflenenin dinin toplumsal hayatı düzenlemekten çıkması olduğunun baştan açıkça ifade edilememesi, din adına taleplerin dini suistimal etmek olarak nitelendirilmesine yol açmıştır. Bunun en önemli nedeni, Batı'da yaşanan dinsel düşünce ve kurumlarla hesaplaşma, mücadele gibi süreçlerin bu toplumda hakkıyla yaşanmaması olsa gerektir.