Seneca’dan 2000 Yıllık Bilgelik Rehberi
“Gladyatör Kararını Arenada Verir”
“Mutlu bir yaşam için pek az şey gerekli; gereken her şey içimizde ve düşünce biçimimizde.” — Marcus Aurelius
Roma filozoflarının en önemlilerinden olan Seneca’nın yazdığı bu bilgelik kitabını ülkemdeki her kademe yöneticiye okumasını tavsiye ederim. Hatta liderlik ruhu olan gençlerimize önce bunu okumalarını önereceğim artık.
Seneca’nın hayatına baktığımızda Mısırda devlet yöneticiliğini öğrendikten sonra yolu hep ülkesine Roma’ya dönerek sıfırdan başlama hikâyelerini görüyoruz. Daha sonrasında refah içinde bir hayattın ardından sürgünlerle sınanmış bir hayatı görüyoruz. Belki de yaşadıklarından dolayı felsefeyi tercih etti. Her Stoacının ölümü gibi idama mahkûm edildi ve çok acı şekilde hayatını kaybetti. Stoacıların temelleri araştırdı; ölüm, kader, tarih, bilgelik, inziva korku ve ruh dinginliği konularını irdeledi.
Bazen her kavme gönderilen nebilerin neden bu insanlar olmasın ki demekten kendimi alamıyorum. Çünkü Felsefede İslam’ı buluyorum. Düşünmekte insanı görüyorum. Düşünen insanda ise Nebilik özelliğini buluyorum. Nebilerin sabır ve imtihan dünyasındaki tavırlarını bilgelerde buluyorum. Derken roma toplumundaki sapmışlıkları cahiliye döneminde görüyorum…
Kitaba dönecek olursak; kitap soru cevap şeklinde hap gibi cümlelerle hazırlanmış. Aslında önce kitabı okumadan Stoacının anlamı öğrenirsek Seneca’nın anlatmak istediklerini daha iyi anlarız. Burada ek parantez açıp kendimce size Stoacıları özetlemek istiyorum. Stoa, kemer altı yolu anlamına geliyor… Düşüncenin kurucusunun bir yolda insanlarla toplanıp bilgi paylaşmasından adı bu şekilde kalmıştır. Stoa felsefesini üç maddede özetleyebiliriz; ilki doğru düşünebilmek, ikincisi şimdiki anlamı ile metafizik ve sonuncusu ise iyi yaşam nasıl olmalıdır. Bizim neslin ortaokulda öğrendiğinde güldüğü hatta dalga geçtiği tüme varımın en basit cümlesini hatırlıyoruz musunuz?
1.Tüm insanlar ölümlüdür
2.Sokrat bir insandır
3.Öyleyse Sokrat da ölümlüdür. J
Bu aslında tüme varım komik değil gerçektir. Felsefeyi anlamamış kişiler tarafından bizlere ortadan müfredatta yazıyor diye öğretilmeye çalışılan felsefe dersleri yüzünden bize felsefe komik gelmiştir. Öğrenimin daha temelinde hasar olan bu şeyler aslında çok doğru ve derin cümlelerdir.
Bakın bakalım böyle bir girizgâh ile anlatıldığında hala size felsefe komik gelecek mi? Stoacı ahlakın başı akıl, sonu erdemler hakkındadır. Stoacılar için en önemli erdemler bilgelik, cesaret, adalet ve ölçülü olmaktır. İşte Seneca da tam bir stoacı olarak kendini güzel ifade etmiştir. Doğa bizi iki şeye yöneltir; derin düşünme ve eylem. Soru sormaktan korkma… Kitapta onlarca soru var… Evreni sorgula uzayı gezegenleri varlıkları, doğayı ve tanrının bunca şeyi neden kim için yaratmış olacağını sorgula. İlla birilerini örnek alacaksak doğayı örnek al.
Kitaba; akıl her dinin ve felsefenin temelidir diyor. Bilgenin tanımını yapıyor; Bilgenin diğer insanlardan farklı olması gerekir onun sahip olması gereken erdemleri vardır. Bilge talihi beklemez. Bilge kişi tanrıya yakın olur. Bilge olgu kişidir ve olgunluk yaşça ileri olmak değil bağımsız ve doğru davranışlar sergilemektir. Haksız karşısında öfkesini koruyabilen kişi bilgedir. Eğer bir kişi eleştiri ve hakaretten etkileniyorsa özgüven eksikliğindendir. Asıl hastalık ve ailenden bir ölüm insanı etkileyebilir. Bu hususta da motivasyonunu yüksek tutup katlanılmaz olan bu derde katlanabilmektir. Stoacı felsefenin temelinde olduğu gibi doğaya uygun yaşayan insan bilge insandır. Bilge sadece kendinden değil toplumdan da sorumludur.
Seneca’nın bir başka önemlini vurguladığı konu ise; mutluluktur. Mutluluğun kaynağı para pul mal mülk zenginlik değildir. Bunlar kederin sebebidir. Mutlu olmak bilgenin asıl kişiliğidir. Ve mutlu olmayan kişi bilge olamaz. Cesur, adil ve kendine hâkim olan kişi mutlu kişidir. Kalabalıklar insana aslıda huzur vermez. Sorgulanmayan bir hayat yaşanamaz. Kalabalık bize beklenti, doyumsuzluk ve kibir getirir. Çılgın kalabalıklarla buluştuktan sonra aynı ahlaki karakterle eve dönülemez.
İnsan ölümlüdür hepimiz aynı sona sahibiz. İşte şimdi tümden gelimJ Şimdi Sokrates ölümlüdür.(gerçekten komik mi?) İnsan kendini bilmeli ve eleştirebilmelidir. İnsan tanrı hepsi görüyor gibi yaşamalıdır. Kibir, gurur, kabalık, kendini beğenmişlik, mala, mülke düşkünlük hazzı ve acıyı tetikler. Tabii insan hayatında hazın yeri olmalı ama bunun bir ölücüsü olmalıdır. Hatta haz bazı erdemleri tetikler. Zevk dozu aşarsa acıya ve kedere dönüşür.
İnsan ölümden korkmamalı ölüme de yaşamak gibi alışmak gerekir. Bilge insan yönetmeyi bilen kişi olmalıdır. Aç gözlülük yaşamı tüketir. Sahip olduklarımıza hırsla sarılmakta, umursamadan yaşamakta sakıncalıdır. Kendi bilincinle yaptığın iyiliğin kıymeti büyüktür.
‘İnsan insanın aynasıdır.’ Bu cümleyi duymayanımız yoktur. Buradan anlamamız gereken kendimize bir ayna seçmektir. Davranışlarımızı kontrol altına alabilen bir kişi ne iyidir. İnsan kusurlarını ancak başkasında görünce düzeltebilir. Karşıdakinin hatasını görüp ne yapmaman gerektiğini öğrenebilirsin. Felsefe gerçek özgürlüğün kaynağıdır.
Ve gel gelelim kitabın başlığı olan Romalıların atasözüne: ‘Gladyatör kararını arenada verir’ . Bilge kişi vereceği kararı hedefini tanıyıp olayları ve zamanını anlayıp öyle kararlar alır demek istiyor. Bir doktor hastayı görmeden teşhis koyamaz aynı şekilde bir gladyatör yani roma Arenalarında cesurca kavga eden kişi karşısındaki kişinin neresinden tutup nasıl alt edeceğini anlaması için arenaya çıkması gerekir. Bilge kişi olmamış bir şeyin hüznünü önceden yaşamamalı, daha gerçekleşmemiş mutluluğun da önceden sevincine kapılmamalıdır. İnsan her şeyi yerinde ve zamanında denemelidir. Ama beklediği bir şeyin zamanı gelmişse de onu yapmak için geç kalmamalıdır.
Sonuç:
Bilge neşelidir, mutludur, sakindir, sarsılmaz, tanrıyla bir arada yaşar. Mutlu bir yaşam hedeflenen şeylerin belirlenmesi, bunların hayalden çok plana dönüştürülmesi, hangi planların hangi aşamada oluğunun belirlenmesi yani analiz yapılması ile olur. Mutluluk çok kolaydır. Orta seviyede yaşamayı bilmeli ve iyilik yapmayı bilmelidir.
Bilge olmadan hayatı yaşamak zordur. Bilge olabilmek umuduyla 
Gladyatör Kararını Arenada Verir 
Seneca
·
35 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.