Klasik nedir? Neden bağlayıcıdır?
Kreutzer Sonat, bu sorulara cevap veren aynı zamanda yazarın derin kadın, aşk, evlilik, ilişki ve türevleriyle ilgili fikirlerini barındıran bir romandır. Sadece 'roman' tabiriyle sınırlamak haksızlık olur kanaatindeyim. Zira öyle keskin ve net fikirlerden oluşuyor ki bir kılavuz olarak da kullanılabilir. Bu ifade romanda geçen olaylar kılavuzluktur demek anlamı taşımasın, çünkü bu ifadenin taşıyacağı anlam romanın olayların nedenlerine ve sonuçlarına karşı bir rehberdir. 'Bak bu olay, bu sonucu doğurmuş.' Sonuç tartışılabilir. Ama süreç ve sonuçtan alınacak dersler muhakkak çok kıymetlidir.
Bazı noktalarda bağnazca bazı noktalarda haklıca çıkışları var bu eserinde. Kadınların zengin koca bulma hevesiyle yetiştirilmesinden alın da erkeklerin cinsi dürtülerini tatmin için hareket haline düşmelerinin yanlışlığına dek. Kimi noktalarda cinselliği yok saymış kimi noktalarda evliliği gereksiz görmüş. Roman aslında fikirsel çatışma ve olay arasında geçmiş. Yazdığı dönemden on yıl önce aynı olayı yazacak olsa yine aynı fikirler eşliğinde mi yazardı, bu önemli bir soru işareti. Ölümünden yirmi iki sene önce yazmış, acaba bu fikirlerle kaç yıl yaşadı? Anna Karenina'yı yazarken bu fikirlerin esamesi yok muydu?
Olay ise Klasik Rus romanlarında ya da hikâyelerinde genelde karşılaşılan durumdur, kadın erkek ilişkilerinin teklifsizliği. Çoğu zaman abis bir süreç ve bilindik, tahmin edilebilir sonuçlarla karşı karşıya kalırız. Rus aşk romanlarını okuduğumda sorduğum sorulardır, 'Ya hu bu kadın eşine nasıl müsaade ediyor bu konuda ya da erkek nasıl buna müsaade edebilir?' soruları. Aşkta bir makamdır kıskançlık. Ancak bunu günümüzün sıradan ve vahşi kavramıyla karşılaştırmamak gerekir. Belki bu eleştirel bakışımın nedeni toplum yapımızın bir diktesi olabilir. Bu düşünceyi destekliyorum aslında. Spoiler vermemek adına kitabın olayından bahsetmek istemiyorum ancak, Rus romanlarında olan ev sahibinin arkadaşlarını eşiyle tanıştırma hastalığı sürekli olumsuz sonuçlara yol açıyor. Tabii ki köklü Rus edebiyatına bu sığlıkla bakılmaz ancak aşk romanlarının genel kanısı bu. Tanıştırılan üçücü şahıslar... Bu olayın konusu. Ama aslında bu kitapta önemle vurgulanmak istenen olay örgüsü değil, Tolstoy'un fikirleridir. Sanıyorum ki bu fikirleri bir makale ya da deneme şeklinde yazsaydı bu kadar sansasyonel bir etki bırakmazdı yüz yıl sonrada.
Gel gelelim eserin ismine. Bir eserin içeriğini okunmadan anlatabilen ender isimlerden. Bu eser aşkın verdiği aşkın bir acıyı anlatıyor. Aslında Bethoveen'ın ismini verdiği eseri de bir aşk acısından dem vurur ya da aşk acısına... Tolstoy'un kitabına bu ismi vermesi onun ne denli büyük bir sanatçı olduğuna delildir. Rodolphe Kreutzer'e Bethoveen'ın eseri ulaştığında Rodolphe 'bu eserin çok zor olduğunu ve bunu çalamayacağını üstelik Bethoveen'ın da kemandan anlamadığını' iddia etmiştir.* Acaba Tolstoy'da aşkın bu denli zor ve karmaşık olduğunu ima için halihazırda var olan bir örnekle mi yola çıkmıştır? Bu bilinmez cevabı en fazla 'belki de' olur. Ancak bu sonatın güzelliğinden etkilenip bu eseri vücuda getirmiş olması bilinen bir şey.
Kitap mutlaka okunmalı, fazlası ise bu sonat dinlenilmeli. Kazanç fazla olacaktır.
*Tatlı Bir Öyküdür Yaşam - Yücel Aksoy
