Almanya’ya Türk Dersleri
Önemli Bir Medya Olayı Olarak
Türk Bağımsızlık Savaşı, 1919-1923
Alman milliyetçiler için I. Dünya Savaşı ve Alman-Osmanlı ittifakı, kıyamet ölçeğinde bir felaketle sonuçlandı -gerçek anlamda bir kıyamet, çünkü zamanın yergi dergilerindeki görseller Almanya’nın üzerinde mahşerin atlıları tasvirleriyle, Almanya’yı İtilaf Devletlerinin ya da Almanya’yı yakıp yıkan Fransız bir Cengiz Han’ın aşağılamaları altında ıstırap çeken “Ulusal bir İsa” olarak gösterir. Çaresizlik duygusu ve olayları anlam verememe hali, Weimar Cumhuriyetinin bu ilk yıllarında müthiş olmalı. Ama I. Dünya Savaşı 1918’de her yerde tamamen bitmedi. Rusya’da geniş bir toprak parçası üzerinde savaşan Kızıl Ordu ve Beyaz Orduyla şiddet devam etti. Baltık devletlerinde Freikorps faaliyeti vardı ve şair Gabriele D’Annunsia etrafında toplanan insanların önerilen toprak değişikliklerini kabul etmediği, iktidarı ele geçirdiği ve kenti İtalya’ya bağlamaya çalıştığı Fiume (bugünkü Rijeka) vardı. Fiume’deki olaylar Alman milliyetçilerin revizyonist ve militarist imgeleminin kıvılcımını çakmaya uygun olduysa, Anadolu’daki olaylar o imgeletmde yangın çıkarırdı.
Osmanlı ordusu savaşın son evrelerinden beri kargaşa içindeydi, silahtan ve mühimmattan yoksundu, çok büyük sayıda firarlarla başı beladaydı. 1919 yazında İtilaf polisi İstanbul sokaklarında devriye geziyor, Hıristiyan azınlıklar kendi uluslarının bayraklarını sallıyor ve Osmanlı İmparatorluğunun toprağında kendi devletlerini yaratmayı hayal ediyorlardı. Bağımsız bir Ermenistan kurma, Batı Anadolu’nun büyük bir bölümünü Yunanistan’a verme, hatta Karadeniz kıyısında ikinci bir Rum ya da Rum-Ermeni Pontus devleti oluşturma planları vardı. Amerika Birleşik Devletlerinde, Avrupa’yı Türklerden tamamen kurtarmak ve İstanbul da dahil, Türkleri tamamen kovmak için yoğun lobi faaliyeti vardı. Büyük Yunan milliyetçi düşleri -belki de başkenti İstanbul olmak üzere Bizans İmparatorluğunu canlandırma Megali İdea’sı- Yunan ordusu 1919’da İzmir’i ve hinterlandını işgal edince gerçekleşebilir gibi görünüyordu. İtilaf Devletlerinin isteği üzerine ve nihai bir barış antlaşmasından önce, dünya hâlâ “Paris’te toplantı halinde”yken işgal gerçekleştirildi. İtilaf savaş gemileri toplarını Osmanlıların yüzyıllık saraylarına çevirdi; padişah ve hükümeti, savaştan sonraki yıllarda İtilaf taleplerine sürekli boyun eğdi. Ama sonra her şey tersine döndü. Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Paşa Doğu Anadolu’ya ayak bastı ve Türk Cumhuriyetinin resmi tarih yazımının bize anlattığında göre, Türk Bağımsızlık Savaşı başladı. Aslında bölgedeki Osmanlı birliklerini yeniden düzene sokmaya gönderilen Mustafa Kemal, Anadolu’nun Türk hinterlandının parçalanmasına karşı bir ulusal direniş hareketi örgütlemeye başladı. Yunan yayılmacılığı ve Ermeni misillemesi korkularıyla harekete geçen ve İstanbul’u, sultan-halifenin makamını kurtarmak isteyen hareket hızla güç kazandı. Direniş hareketi yalnızca Ermenilerle ve Yunan ordusuyla savaşmak zorunda kalmadı, bütün İtilaf Devletleriyle de facto savaş halindeydi ve kısa sürelerle Osmanlı ordusuyla da savaştı. Yine de başarılı oldu. Dört yıl, 1919’un ortasından 1923’ün ortasına kadar süren bir mücadeleyle Türk milliyetçiler Lozan Antlaşmasıyla (1923) anayurtlarını güvenceye aldı ve böylece bir Paris barış antlaşmasını, Sevr Antlaşmasını (1920) düzeltti.
Çaresiz ve kimsesiz Almanya’nın gözünde bu, milliyetçi bir düşün gerçekleşmesiydi ya da daha doğrusu aşırı milliyetçi pornografiye benzer bir şeydi. Bu bölümde Türkiye’deki olaylarla ilgili saplantı boyutuna varan savaş sonrası Alman takıntısını araştıracağım. Bu takıntı gazetelere o kadar çok konu oldu ki, her türlü tanımlamaya göre, Türk Bağımsızlık Savaşı Weimar Cumhuriyetinin büyük bir medya olayı haline geldi. Örneğin Hitler’in paramiliter SA’sının (Sturmabteilung: Fırtına Kıtası) lideri Ernst Röhm’ü alalım. Anılarında, Mussolini’nin Roma’ya Yürüyüşünden (Ekim 1922) önceki haftalarda dünya siyasetine “Kemal Paşa’nın öncülük ettiği Türk bağımsızlık mücadelesinin egemen olduğunu yazdı. Ya da Nazi gazetesi Völkische Beobachter’in aşağı yukarı aynı zamanda, Eylül 1922’de ifade ettiği şekliyle, Mustafa Kemal’in adı herkesin dilindeydi.
Naziler de, Türkiye’yi saplantılı bir biçimde izleyen bu kimsesiz ve çaresiz Almanya’nın bir parçasıydı. Bu bölümde ve Bölüm 2’de göreceğimiz gibi, Naziler Türkiye ile “büyüdü” ve Türkiye’deki olaylardan ve Almanya’ya potansiyel “Türk dersleri”nden, diğer Alman milliyetçilerden daha fazla heyecanlandı. Ama Nazilere dönmeden önce, Türkiye’yle ilgili daha genel milliyetçi Alman heyecannıI araştırmak önemlidir. Bu bölümde yeniden inşa edildiği şekliyle gazete söylemi, bu kitapta araştırdığım Atatürk ve Yeni Türkiye’yle ilgili Nazi vizyonu için basit bir arka plan değildir; daha fazlasıdır, onunla doğrudan bağlantılıdır. Völkisch ve özellikle Nazi gazeteler günlük olaylarla ilgili genellikle çok az, dış olaylarla ilgili daha da az haber verirdi. Bu gazeteler neredeyse yalnızca Nazi ve völkisch yazarların olup bitenlerle ilgili yorumlarından oluşurdu; güncel haberler olmazdı. Bir völkisch ya da Nazi gazetesinin hayali okurunun bu yorumları anlaması için, ancak daha büyük, özellikle ulusal gazetelerde bulacağı güncel olaylarla ilgili bilgiye salip olması gerekiyordu. Dolayısıyla milliyetçi kenar gazeteler okurlarının güncel olaylarla ilgili bilgiyi diğer gazetelerden edineceklerini varsaymaktaydı. Dahası, völkisch yazarlar Türkiye üzerine ve diğer konularda yalnızca völkisch gazetelere değil, daha ana akım gazetelere de yazı yazıyordu. Önde gelen Nazilerin 1923/1924’ten önceki dünyayla ilgili ne düşündükleri konusunda çok az belgeye salip olmamız ve zamanın Nazi ve völkisch gazetelerin dar odağı göz önüne alındığında, erken Weimar yıllarının völkisch ve Nazi düşüncelerinde “Türkiye” konusunun önemini kavramak için savaş sonrası kamusal söylemdeki daha geniş eğilimlere bakmalıyız.
“Milliyetçi pornografi" bir yana-bu boyut, gerçek gücünü savaşın seyri içinde gösterdi-1.Dünya Savaşı bittikten sonra Türkiye haberlerinin basındaki potansiyel yeri konusunda ne bekleyebiliriz? Bir yanda Almanya’nın işi başından aşkın, yeni demokrasiyle, “kızıl tehlike”yle, İtilaf Devletleriyle ilişkide karşı karşıya kaldığı tazminat ve savaşı kaybettiğini kabullenme gibi sorunlarla ve daha bir sürü şeyle uğraşıyordu. Makul bir nedenle, savaştan hemen sonraki Alman kamuoyu söyleminin yalnızca Almanya’ya odaklandığını varsayma eğilimine gireriz -Almanya’da birçok kişinin Anadolu’da olanlara benzer uzak olaylarla ilgilenme lüksüne sahip olmasını beklemek için fazla neden yoktu- ama aynı zamanda, bu “kriz yılları’nda Alman medyasının uluslararası olaylara ayırdığı yer konusunda şaşırtıcı ölçüde az bilgimiz var. Diğer yanda, Almanya’nın özel bir Doğuyu ve Osmanlı İmparatorluğunu önemse geleneği, hatta bir Orientpolitik ve 1919’a kadar Osmanlı İmparatorluğuyla derin bir ilişki vardı. Bu imparatorluk Büyük Savaşta bir müttefik olmuş ve özellikle II. Wilhelm zamanında Almanya’nın çok özel ilgisini çekmişti. Çok sayıda Alman subay ve asker Doğu cephesinde savaştığı gibi, I. Dünya Savaşının büyük bölümünde Osmanlı ordusunun farklı birçok kolu da Alman paşaların komutası altındaydı. Tıpkı Almanya gibi, Osmanlı İmparatorluğu da savaştan yenik çıktı. Bütün bunlar Alman medyasından hiç olmazsa biraz daha fazla ilgiyi hak edebilirdi. Ama 1919’un başında haberlerde Türkiye’ye ayrılan yer gittikçe azalmış gibi görünüyordu. Ateşkes, hem Versailles Antlaşmasıyla hem Sevr Antlaşmasıyla onaylanması için, resmi Türk-Alman ilişkilerine son vermişti ve Türkiye’deki Almanlar ile Almanya’daki Türklerin ülkelerine dönmelerini gerektirmekteydi. İstanbul’daki Almanlar ayrılmışken, 5 Şubat 1919’da bir gazetenin ifadesiyle,“bir zamanlar büyük, fantastik umutlar bağlanan” Alman Orientpolitik sona ermiş gibi görünüyordu.
Savaş sonrası Alman gazeteler ormanı özellikle sık ve kafa karıştırıcı bir ormandı; düzinelerce büyük gazete vardı, ama hiçbirinin, bugün pek çok toplumda olduğu gibi sahici bir ulusal menzili yoktu. Milliyetçi Alman medyasının görüşü hakkında iyi bir fikir edinmek için, özellikle muhafazakârlardan aşırı sağa kadar, bütün bir gazeteler yelpazesini değerlendireceğim. Özellikle bir gazete, Neue Preussische Zeitung -başlığındaki demir haçtan ötürü Kreuzzeitung denilirdi- buradaki çözümlemenin bel kemiğini oluşturdu. Kreuzzeitung Kaiserreich’te muhafazakârlığın bayrak gemisi olmuştu ve Bismarck’m kendisi de sık sık yazar olarak katkıda bulunmuştu; biraz yarı-resmi bir statü kazanmıştı. Weimar Cumhuriyetinin başında küçük, ama hâlâ çok nüfuzlu elit bir gazeteydi. Pek çok politikacı ve Alman elit, diplomat, rahip ve aristokrat, ama en önemlisi diğer gazetelerin gazetecileri Kreuzzeitung’u okur ve makalelerine tepkilerini kendi yayınlarında dile getirirdi.Tirajı mutlak sayı bakımından küçük olmasına rağmen, merkezden sağa kadar uzanan yelpazede en önemli eğilim belirleyiciydi. Neyse, diğer gazetelerle çapraz kontrollerin gösterdiği gibi, Türkiye’ye verdiği yer diğer büyük gazetelerle epeyce uyumluydu ve aslında genel durumu temsil ediyordu. O zamanın pek çok gazetesi gibi, Kreuzzeitung’un de bir sabah ve bir de akşam baskısı vardı. Weimar Cumhuriyetinin başlarında ve dolayısıyla Türk Bağımsızlık Savaşı sırasında, genellikle dört sayfaydı; bazen özel eklerle birlikte on sayfayı buluyordu. Genellikle ilk iki sayfada ve son sayfanın küçük bir bölümünde dış haberlere yer verilirdi. Bu sayfaların içinde de, Alman konular siyasal haberlere ayrılan toplam yere egemendi. Bu nedenle, herhangi bir konuya, özellikle de yabancı konulara ayrılacak yer son derece sınırlıydı. Ön kapak genellikle yalnızca Alman siyasetine ayrılırdı. Dahası, burada çözümlenen diğer gazeteler gibi, Kreuzzeitung da, merkez revizyonist, anti-demokratik ve savunduğu kalleş mitinin de ifşa ettiği gibi, aynı zamanda anti-semitik partilerden biri olan Deutschnationale Volkspartei (DNVP) ile aynı çizgideydi.
Völkisch ve Nazi gazeteler dış politikayı ya da günlük siyasal gelişmeleri fazla haber yapmadıkları için, bu tür konularda Alman okurun haber kaynağı Kreuzzeitung, Deutsche Allgemeine Zeitung ve benzer dünya görüşlerine sahip diğer gazetelerdi. Yalnızca merkez sağı ve aşırı sağı değil, zamanın daha geniş siyasal atmosferiyle ilgili sonuçlar çıkarmak için oldukça geniş bir gazete yelpazesini çözümleyeceğim: Deutsche Zeitung, BerlinerLokal-Anzeiger, Vossische Zeitung, Deutsche Tageszeitung; ayrıca arada bir Frankfurter Zeitung, hatta Sosyal Demokrat Vorwarts. Yalnızca elit gazetelere değil, genel medya eğilimlerine ışık tutmak için çeşitli “kitle gazetelerine ve tabloidlere de bakacağım. Almanya’nın Türkiye heyecanının ve saplantısının bütün merkezi noktalarını tek başına barındıran Kladderadatsch gibi yergi gazetelerini de çözümlemeye dahil ettim.
Yeni demokrasiye ve Versailles Antlaşmasına duyulan yaygın tiksinti nedeniyle, savaştan hemen sonraki yıllarda merkez siyasetin yerini saptamak son derece zordur. Cumhuriyetçi ve liberal Vossische Zeitung gibi merkezci gazeteler bile, Türkiye söz konusu olduğunda çoğu kez aşın sağa benzer görüşler ifade etti. Sosyal Demokrat Vorwarts bile, her zaman olmasa bile bazen Türk Bağımsızlık Savaşıyla ilgili haberlerde genel eğilimlerle buluştu. Milliyetçi merkezden saçaktaki aşırı sağa kadar, bütün gazete yelpazesi, yüksek bir haber sıklığıyla birlikte, Türkiye üzerine neredeyse yekpare bir söylem geliştirdi.
“Almanya”nın yerli ve uluslararası bütün haberlerin ana prizması olduğu doğrudur; ama “Türkiye”nin de bütün bunlarda merkezi bir yeri vardı. Basın, Türk Bağımsızlık Savaşını, her yerde rastlanan ve yaygın bir biçimde tartışılan bir Alman medya olayına dönüştürdü. Özellikle bir destanın bütün özelliklerine sahip olduğu için, büyüleyici ve sürekli bir haber konusu olarak Almanya’ya uygundu. Anadolu’daki olayların Türkiye’yi aşan daha büyük bir anlamı vardı ve Alman gözlemciler başından beri bunun farkındaydı. Ta başından itibaren Alman basını, Türkiye’nin Almanlar için bir rol model olabileceğini fark etti. Zaman ilerledikçe gazeteler, Türk örneğinin Almanya’ya uygunluğuna örtük bir biçimde işaret etmekten, Almanya’da bir şekilde tekrarlanabilecek ve tekrarlanması gereken belli Türk stratejilerini vurgulamaya terfi etti. Gazeteler, Türkiye tartışmalarıyla hazırlanan ve yerleşen çeşitli mekanizmalarla Türkiye’nin Almanya için taşıdığı anlamı sürekli vurguladı. Başlangıçta doğrudan “Türkiye’den öğrenme” çağrıları olmasa bile, medya Almanya’nın orada öğreneceği bir şey olduğunu güçlü bir şekilde iletti.
Göreceğimiz gibi, birçok gazete Türkiye’yle ilgili olarak “rol model” terimini sıkça kullandı; bu terim, haberciliklerine geriye dönük olarak dayatılmaz. Daha 1921’de Naziler Völkische Beobachter’de “Türkiye-Rol Model” (der Vorkamp- fer) başlıklı bir makale yayınladı. Sevr Antlaşmasının yerini Lozan Antlaşması almadan çok önce, belli başlı milliyetçi gazetelerin çoğu Türkiye’nin iki şekilde “yol gösterdi”ğini öne sürdü: Türkiye örneği, Paris antlaşmalarının düzeltilebildigini ve bunun nasıl yapılabildiğini gösterdi. Sol-liberal Frankfurter Zeitung bile Ağustos 1920’de, Sevr Antlaşmasında defterin kapanmadığını, dolayısıyla Versailles Antlaşmasında da kapanmadığını özellikle vurguladı. Diğer birçok gazete de Türk Bağımsızlık Savaşının başlangıcında benzer sonuçlara ulaştı: Türkiye, Versailles Antlaşmasının gerçekten düzeltilebileceğinin işaretini verdi. Deutsche Tageszeitung, Lozan’daki barış görüşmeleriyle ilgili ilk önemli yorumunda bu görüşü özetledi: Bu 20 Kasımın, Lozan barış konferansının açılış gününün biz Almanlar için özel bir anlamı olmalı; çünkü bu gün, zorla dayatılan Paris antlaşmalarından [Gewaltfriedensvertrage] birinin, açıkça bu amaçla toplanan bir barış konferansıyla düzeltilmesi amaçlanıyor. Bu durum, bu kölelik antlaşmalarının boyunduruğu altında inleyen bütün halklar için olduğu gibi, bizim için de, bir umut [ışığı] ve aynı zamanda ciddi bir uyandır.
Ama Türkiye bir süredir zaten tehlikeli ölçüde önemli olmuştu; Mayıs 1920’da sol-liberal Berliner Tageblatt’ta bir makalenin ironik girişinde vurgulandığı gibi: “Türkiye artık bizi ilgilendirmiyor, çünkü artık bizi ilgilendirmesi gerekmiyor. Akıllı adamlar düşüncelerimizde bile Türkiye’den uzak durmamızı öğütlüyor.”[ Yine de anlaşılacağı gibi, milliyetçi gazeteler -liberal Berliner Tageblatt da dahil- Almanlara sürekli Türkiye’yi düşündürtmek için elinden geleni yaptı.
Haber konusu: Türk Anka Kuşunun Şaşırtıcı Öyküsü
Savaş sonrası bu dönemde “Alman ruhu”nun neye benzediğini hayal etmek zordur. Biraz önce ifade edildiği gibi, o sırada Alman milliyetçi öz-algıda kıyamet kopmuş gibi, son derece çaresiz ve kimsesiz bir şey vardı. Savaştan hemen sonraki yıllarda ünlü haftalık yergi dergisi Kladderadatsch’a yüzeysel bir bakış bunu ve bütün savaş sonrası atmosferi bolca gösterir. Burada sonu gelmeyen bunaltıcı kıyamet günü karikatürleri ve Alman ulusu tasvirleri görürüz: Her türlü İtilaf saldırganlığının kurbanı Almanya, Almanya’nın kanını emen bir vampir olarak Fransa, kendisini yutmak üzere olan alevlerin ortasında uyuyan güzel olarak Almanya ve sürekli Almanya’nın üzerinde mahşerin atlıları
Eskiden oldukça incelikli, çoğu kez eğlenceli ve zekice yergiler yapan Kiadderadatsch, şimdi son derece iç karartıcıydı (ayrıca revizyonist ve Yahudi köklerine rağmen, bazen anti-semitikti). Savaş sonrası Almanya, en azından Kiadderadatsch, Simplicissimus ya da Ulk gibi Almanya’nın ana yergi dergilerine bakılsa bile, mizahın öldüğü yerdi. Umudun, liderlerin ve mutlu olunacak hiçbir şeyin olmadığı o günlerde Türkiye, milliyetçi Alman okurun siyasal “eğlence” ve bir umut aşısı için yönelebildiği tek yer haline gelecekti. Türkiye milliyetçi bir mucizeydi; bir Türk Versailles’mdan başlayıp (Sevr Antlaşması) ilk düzeltilmiş savaş sonrası antlaşmaya varan bir dramdı Türkiye o yıllarda neredeyse akıl almaz bir milliyetçi başarı öyküsüydü.
Müstakbel Kemalistlerle ilgili ilk işaret 24 Haziran 1919’da Kreuzzeitung’da, İtilaf Devletlerinin talep ettiği kısmi Yunan geri çekilmesi üzerine kısa bir makalede belirdi. Bu makale, Yunan-İtilaf isteklerine boyun eğmiş tamamen pasif bir Türkiye tasvir ediyor; ama bir dönüşle ve umut ışığıyla bitiyordu: Türk subayların Yunanlara karşı silahlı bir direniş başlatmak için İstanbul’dan Anadolu’ya geçtiklerine dair bir söylenti bildiriliyordu. Önceki gün Kreuzzeitung’in birinci sayfasının tamamına bir tek manşet egemen olmuştu: “Finis Germania” (Almanya’nın Sonu). 29 Haziran 1919’da Kreuzzeitung kapak sayfasının tamamını siyah bir çerçevede verdi; bütün gazeteyi Almanya için uzun bir ölüm ilanına çevirdi: Versailles Antlaşması imzalanmıştı! İki gün sonra Kreuzzeitung ve diğer gazeteler, “Türk Versaillesı’na askeri direnişi örgütleyen kişiyi üzgün ve çaresiz okurlarına ilk kez adıyla tanıttı -Mustafa Kemal Paşa. Tanıştırılması daha fazla dramatik ve görkemli olamazdı.
Alman basını kahramanını bulmuştu. Bir ay sonra, Ağustos 1919’da, Alman basınında çalışıp Mustafa Kemal’le fiilen karşılaşmış birkaç kişiden biri olan Thea von Puttkamer, Mustafa Kemal’i açıkça kahraman olarak selamladı. Makalesi, I. Dünya Savaşında İtilaf birlikleri Allgemeine Zeitung gibi diğer gazeteler de aynı şeyi yaptı; 18 Ağustosta her biri sabah ve akşam baskısında Mustafa Kemal hareketi üzerine makaleler yayınladı. Sabah baskısındaki makale yine Mustafa Kemal’i tanıtmaktaydı; ama akşam baskısında, 300.000 silahlı adamıyla “bir bağımsızlık hareketi”nden söz edilmekteydi. İki ay sonra, ekimin başında, bütün büyük gazeteler okurlarından, o noktadan sonra Alman okura tanıtılmasına artık gerek kalmayan Mustafa Kemal’i tanımasını bekliyordu.
Daha çarpıcı olan, ilk önce İzmir’in Yunan kuvvetlerince işgalinden hemen sonra muğlak “Türk irredantizmi” değerlendirmelerinden sonra sabit, yaygın Alman milliyetçisi Atatürk yorumuna geçişin, dolambaçlı ama kısa bir yol olmasıdır. Anadolu’da önemli bir şey oluyordu ve pek çok Alman milliyetçisi gazete, başından itibaren bundan emindi. Ama en azından Türk Bağımsızlık Savaşının ilk altı ya da yedi ayında tam olarak ne olduğunu bilmiyorlardı. Başlangıçta Alman basınının yorumları biraz çelişkiliydi; ama istikrara kavuşup kendinden emin olmaları uzun sürmedi. Ağustos 1919’da duyurulduğu şekliyle Mustafa Kemal “Türkiye’den bağımsızlığını ilan etti”ğinde, iki “devrimci tümene” öncülük ettiği iddia edildi. Aynı ayın içinde, Kemalistlerin hedeflerini formüle edip misak-ı milliyi hazırladıkları Erzurum Kongresine, Alman basınında “devrimci meclis” denildi ve 1920’lerde hâlâ “devrimci birlikler”den söz ediliyordu. 26 Ağustosta Kreuzzeitung, Mustafa Kemal’in Anadolu’da bir Türk Cumhuriyeti ilan etme tehdidini haber yaptı. Bir ay sonra Mustafa Kemal'in hareketi, gazetenin iddiasına göre “ulusal eylem” (nationale Aktion) olarak anlaşılması gereken "yurtsever bir hareket” olarak etiketlendi. İki gün sonra harekete ilk kez "milliyetçi hareket” -gelecek yıllarda yapışıp kalacak bir etiket- denildi. Bu ifade bir kez yerleştikten sonra, ikonik nitelikler kazandı; daha fazla nitelemeye (“Türk” gibi) gerek yoktu ve çeşitli gazeteler için “milliyetçi harekef’ten söz etmek okurların neden söz edildiğini anlamasına yetiyordu; Kemalistler, zamanın dört başı mamur milliyetçi hareketi haline geldiler. Ayrıca açık bir tanımlama yapılmadan önce bile, "Kemalistler” terimi tanıtılmış ve eşit ölçüde ikonik nitelikler kazanmıştı.
Yeni Türk hareketine ilişkin herkesin mutabık olduğu ve her yerde hazır bu yorum oldukça hızlı ve vurgulamak gerekir ki, Kemalistlerin kendilerinin anlamlı bir müdahalesi olmadan gelişti. Üstelik tekli, benzeşik bir biçimde gelişti; örneğin Kreuzzeitung’un, Völkische Beobachter’in ve Berliner Lokal-Anzeigefin Kemalist harekete bakışında pek fark yoktu. Alman basını Atatürk’ü "bizim Mustafa Kemal” yapmakta gecikmedi. Bilgi yalnızca Paris ve Londra üzerinden Almanya’ya gelse de, Alman basını Atatürk’ün herkesten daha iyi tanıdığını defalarca dünyaya ilan etti. Sağ ve aşırı sağ Alman basını Mustafa Kemal Atatürk’ün savunucusu ve sözcüsü ya da daha doğrusu, Avrupa’nın büyük bir Kemalist halkla ilişkiler ajansı haline geldi.
Kemalistlerin bu gönülsüz Alman halkla ilişkiler ajansı, ilerleyen yıllarda oldukça şaşırtıcı sayıda makale ve deneme çıkardı. Örneğin Kreuzzeitung Türkiye üzerine 1919’da 194, 1920’de 369, 1921’de 454, 1922’de 853 ve 1923’ün Ağustosuna kadar 323 yazı yayınladı. Bazen söz konusu yazının iki satırlık bir manşet olduğunu kabul etsek bile, toplam nicelik konuya verilen değerin anlamlı bir işaretidir. Türkiye üzerine yazılar genellikle birinci sayfaya egemendi ve makalelerin çoğu bütün bir sütunu, hatta yarım sayfayı kaplıyordu. Bu yüzden dört buçuk yıllık bir sürede Kreuzzeitung’da en az 2200 makale, yazı ve haber olağanüstü büyük bir sayıdır. Ortalama günde en az bir ya da iki günde üç makale demekti. Türkiye üzerine haberlerin olmadığı günler vardı, ama Türkiyesiz bir hafta nadiren olurdu. Bazen peş peşe birkaç gün birinci sayfanın yarısı Türkiye’ye ayrılırdı; ayrıca üçüncü ya da dördüncü sayfadaki “Son Haberler” bölümünde de yazı çıkardı. Düzenli olarak Türkiye hem sabah hem akşam baskısında yer alırdı. Türkiye’den haber yapılacak bir şey olmadığında -yalnızca ilginç bir şey gerçekleşmediği için- bile, Kreuzzeitung ve diğer gazeteler Türkiye üzerine tarihsel denemeleri (Bismarck’ın Orientpolitiki, Doğu cephesindeki I. Dünya Savaşı muharebeleri ve benzeri) basarak; İstanbul’daki haham seçimleri gibi haber değeri fazla olmayan olayları vererek ya da Enver Paşa’nın "Kürdistan Kralı” yapıldığına ilişkin haberler gibi, kimsenin gerçekliğine inanmadığı ajans haberleri yayınlayarak konuyu canlı tuttu.
Erken Weimar Cumhuriyetinde yalnızca Kreuzzeitung değil, siyasal sağdan aşın sağa kadar gazeteler ne olursa olsun konuyu canlı tuttu. Alman basınında Türkiye’ye bu kadar çok makalenin ayrıldığı başka bir dönem hiç olmadı; yakın zamanda AB-Türkiye tartışmanın alevlendiği dönemde bile. O kadar geniş yer verildi ki, 1923’ün başında Deutsche Allgemeine Zeitung’da bir yorum, 1922 yazında Alman basınında Türkiye’nin "günlük, bin defa” okunabildiğini vurguladı.
Bu yüzden, gazete okuyan Alman kamuoyunun Türkiye’den aşın ölçüde haberdar olduğunu, Anadolu’daki olaylar konusunda neredeyse günlük bilgilendirildiğini ve Türkiye’ye ilgi duyduğunu güvenle varsayabiliriz. Genel olarak haberlere ayrılan yerin azlığı -dış haberlere daha da az- ve Weimar Cumhuriyetinin başlangıcında Türkiye üzerine haber yapmanın oldukça zor bir iş olduğu göz önüne alındığında, durum daha da dikkat çekicidir.
Versailles Antlaşması Almanya’nın Osmanlı İmparatorluğuyla diplomatik ilişki kurmasına izin vermiyordu ve savaştan hemen sonraki dönemde Alman gazetelerinin İstanbul’da, hatta birçoğunun o bölgede muhabiri yoktu. Türkiye ile ilgili haberlerin büyük bölümü İtilaf haber ajansları ve İtilaf ülkelerinin gazeteleri üzerinden Almanya’ya ulaşıyordu -Alman gazetelerinin sıkça yakındığı bir durum. Çoğu kez uluslararası basın ajanslarının haberlerini yayınladıkları halde, her zaman bunlardan kuşku duydular. Özellikle 1919 ve 1920’de milliyetçi Alman gazeteleri Türkiye haberlerinin Almanya’ya çok yavaş ve yalnızca İtilafın “yalan perdesi” üzerinden ulaşmasından sürekli yakındı. Örneğin Vossische Zeitung 1919 sonbaharında, İtilaf devletlerinin Anadolu haberlerini çarpıttığını ve İtilaf devletlerine bakılırsa, orada hiçbir şey olmadığını savundu. İtilaf çarpıtmasına ve propagandasına rağmen, gazetelerin bu haberlerin pek çoğunu yayınlamış olması, bu konuya ne kadar sadık olduklarını gösterir. Gazeteler, Anadolu’da gerçekte olup bitenleri İtilaf devletlerinden daha iyi anladıklarını iddia ederek bu haberlerin kaynağıyla başa çıkma stratejisi geliştirdi. Her zamankinden daha fazla yorum gerçek bilgiden daha önemli hale geldi. Demek ki, gazetelerin İtilaf haberciliğine genel güvensizliğinden ötürü, Fransız ve İngiliz ajans haberlerini yorumsuz yayınlamaya karar verdiklerinde, olasılıkla haberlerin doğru olduğuna inandılar ya da en azından uyandırdıkları duygularla hemfikir oldular. Olmadıklarında, onu alaycı bir biçimde yorumladılar ya da aşırı eleştirel dolaylı anlatıma başvurdular.
Türk Bağımsızlık Savaşı hızlı bir biçimde bir Alman meselesi oldu ve olmaya devam etti.
Türk Bağımsızlık Savaşının bu şekilde Almanlaşması, bir dizi mekanizmaya ve stratejiye dayandı. Birincisi elbette, Alman gazetelerinin sayfalarında çok geniş yer kaplamasıydı. Bir mekanizma da, gazetelerin dili ve sayfa düzeniydi. Türkiye üzerine yazılar, editörlerin ve yazarların benzer saydığı Alman meselelerini (Savaş suçlularının iadesi, Ruhr’un işgali, Rhineland krizi, Silezya vb) ele alan makalelerin hemen önünde ya da sonrasında yer alırdı. Genellikle Alman meselelerini tartışmak için kullanılan sözcükler ve kavramlar -“kalleş,” “barış dayatması,” "tecavüz” vb- Türkiye üzerine yazılarda da kullanıldı. Örneğin Mart 1922’de Kreuzzeitung, İtilaf devletlerinin bir “dette publique allemande” -Alman mâliyesi üzerinde doğrudan İtilaf denetimi- kurmak istediğini yazdı ve böylece gazetenin sürekli hakkında yazı yazdığı “dette publique ottoman”a işaret etti. 1921 ve 1922’de Almanya’nın “Osmanlılaşması”ndan söz etti -yani Almanya’nın bir yarı-sömürgeye dönüşmesinden; gazeteye göre Sevr Antlaşmasıyla Osmanlı İmparatorluğunun başına bu gelmişti.
Başka bir mekanizma da, özgül Alman meselelerini Anadolu’daki gelişmelere paralel vermekti. Bu tür konular yan yana tartışıldığında, Türkler genellikle Almanlardan daha iyi durumdaydı. Örneğin 19 Haziran 1921’de Kont Ernst Reventlow Berliner Tageblatf ta Anadolu ile Silezya’yı karşılaştırdığında, Türk milliyetçilerin İtilaf devletlerinin barış antlaşmasını iki yıl önce reddettiğini vurguladı. Deutsche Allgemeine Zeitung’da Lozan görüşmelerini yorumlayan bir makale, Almanya’nın nasıl hiçbir direniş göstermeden İtilaf devletlerinin "ekonomik kölesi” olduğunu görmenin, Mustafa Kemal’in taktikleri için güçlü bir motivasyon olduğunu ve “Türk bağımsızlığını herkese karşı kararlılıkla savunacağına ve ordusunun bu işi yapacak kadar güçlü olduğuna” inanmasına yol açtığını iddia etti.
Türk Bağımsızlık Savaşına verilen önemi gösteren bir özellik de, savaşın dizileşmesiydi. Anadolu’yla ilgili haber ve yazılar haftalarca art arda, aynı ya da benzer başlıklar altında sunuldu. 1919’un sonunda başlıklar hâlâ çeşitliydi, ama "Anadolu’daki Türk Hareketi” ya da "Anadolu’daki Ulusal Hareket” gibi ifadelerle çıkardı. 1920’nin ortasında başlamak üzere, değişmeyen belli ifadeler -"Türk Özgürlük Mücadelesi,” "Doğu Sorunu” ve "Küçük Asya’da Savaş” gibi- haftalarca sıkça kullanılırdı. Bu durum, Kreuzzeitung ve diğer büyük gazetelerin gerçek ya da hayali okuyucularının gelişmeleri düzenli olarak izlemek istediklerini gösterir. Elbette bu dönemde başka konularda dizileştirildi; ama başka hiçbir uluslararası mesele bu kadar sık ya da benzer başlıklarla verilmedi. Yalnızca birkaç yerli konu o kadar sık dizileştirildi -ve genellikle yerli meselelerle Türkiye, aynı sorunun parçalarıymış gibi görünmelerini sağlayan söz ve sayfa düzeni benzerlikleriyle ilişkilendirilirdi. İlginçtir; Alpler’in ötesinde Benito Mussolini’nin II Popolo d’Italia’sı da Anadolu’daki savaşın haberlerini yüksek sıklıkta ve dizileşen başlıklarla verdi.
Alman gazetelerinin Türkiye’ye yaklaşımının esası, Edward Said’e uyarak ya da aslında ona karşı, doğusuzlaştırma olarak tanımlanabilirdi.
Gazeteler yalnızca genel olarak Türk yanlısı olmakla kalmadı, Osmanlı ve Türk olan her şeyi olabildiğince yakın ve tanıdık göstermeye de çalıştılar. Bunu yapmanın tek yolu, Oryantalist dilden tamamen uzak durmaktı. Onun yerine, normalde Orta Avrupa ve Alman tarihini, toplumunu ve siyasetini tarif etmek için kullanılanlara benzer söz ve mecazlar kullandılar -uzaklık ve yabancılık yerine benzerliği vurgulayan bir söz dağarcığı. Örneğin sultan yerine “kaiser” (imparator) ve “kaiserlich” (imparatorluk), İstanbul yerine “Kaiserstadt” ve İslam yerine “Türk kilisesi” sözcüklerini kullandılar. Milliyetçi Alman gazeteler Türkiye’yi Almanya’ya uzak değil, aksine çok yakın, benzer ve eş olarak tasvir etmek için bilinçli ve sürekli bir çaba harcadı.
Türk siyasetinin Almanlaştırılmasının en ilginç özelliklerinden biri, herhalde, “uzmanlar”ın oynadığı ya da daha doğrusu oynamadığı roldü. Bu konuda yorum çok önemli olduğu için, bütün büyük gazeteler Türkiye’deki gelişmelerle ilgili kendi yorumlarını yayınladı. Almanya’nın Osmanlı İmparatorluğuyla uzun ilişkisi ve derin bağı göz önüne alındığında, yorum yapmaya hazır bir uzmanlar ordusu beklenebilirdi. Ama bir bütün olarak "uzmanlar” adeta hiçbir yerde görülmedi ya da okunmadı. Aslında Alman medyasının Türkiye takıntısı ve yorumları, uzmanların içgörülerinden ve yorumlarından ötürü değil, onlara rağmen gelişti. Gazetelerde dışarıdan uzmanların yazdıklarına yer verildiğinde, ne Ortadoğu’da “İslam” ya da “Bolşevizm”e odaklanmaları ne de 1919 öncesi Alman OrientpolitiKine ilgileri, genel haberlerle ya da yorumlarla desteklendi. Tek istisna, Osmanlı İmparatorluğuna askeri danışmanlık yapmış ve Osmanlı ordusunda mareşal olmuş Otto Liman von Sanders’ti; geçen savaşla ilgili öyküler anlatmak dışında, güncel olaylarla ilgili yorum yapmaya ancak 1922’nin sonunda başlamasına rağmen, Türkiye konusunda bir medya figürü haline geldi.
Öne çıkan bir “uzman” da, Kemalist kuvvetlerin hizmetindeki tek Alman paralı asker olan Hans Tröbst’tü. Heimatland ve Völkischer Kurier gibi Nazi gazetelerine yazı yazdı ve bizim öykümüzde daha fazla önce çıkacak. Alman medyasında, genellikle Türkiye’deki olaylarla ilgili deneme niteliğindeki yorumların yazar adları dışında, Türk adları nadiren ortaya saçıldı.
Diğer uzmanlar, Kemalistlerin Müslüman ve Bolşevik nitelikliğine odaklanmalarıyla ve yorumlarıyla Alman medyasına çok uzaktı. Ayrıca zamanın sınavını da geçemediler. Örneğin bir uzman, Almanca Osmanischer Idoyd'un (İstanbul’da) genel yayın yönetmeni yardımcısı Friedrich Schrader, Kemalistlerin din karşıtı ve cumhuriyetçi olduklarına dair medyada dolaşan "yanlış izlenim”! düzeltmek için bir dizi makale yayınlamak zorunda olduğunu düşündü -ama hem din karşıtı hem cumhuriyetçi oldukları daha sonra anlaşıldı. Diğer yanda, ana akım yorumcular ve gazeteciler Kemalistlerin taktik ittifaklarının (örneğin İslamla ve Bolşevizmle) doğasını göz önünde tutmalarıyla ve yorumlarıyla doğru yoldaydılar. Yayınlanan çok az “uzman çözümlemesi,” gazetelerin Türkiye üzerine genel söylemini şaşırtıcı ölçüde az etkiledi. Bu durum, editörlerin Anadolu’da olup bitenleri iyi kavramış olmasından kaynaklanmış olabilir, ama aynı zamanda bir Türkiye meselesinin ne kadar “Almanlaştırdığını” da yansıtmaktaydı. Her neyse, burada potansiyel “uzmanlar”ı bilinçli bir şekilde bir yana iten bir süreç işlemekteydi.
Türk Bağımsızlık Savaşında İslamın ve Bolşevizmin rolüyle ilgili başlangıçtaki kafa karışıklığı, konunun Almanlaşmasını biraz zorlaştırdı. Tek başlarına bu boyutlara odaklanan “uzmanlar” bu sürece yardımcı olmadı. Bir alt konu olarak İslam, uzmanlar bir kenara itildikçe zaman içinde gündemden düştü. Ne var ki, Bolşevizmin özellikle karışık, şaşırtıcı ve zor bir konu olduğu anlaşıldı. Anadolu’da yeni başlayan milliyetçi Türk direnişi neredeyse aşılmaz güçlüklerle karşı karşıyaydı. Yunan ordusuna, İtilaf devletlerine, Ermenilere ve Osmanlı ordusuna karşı savaşı sürdürmek için çok ihtiyaç duyulan silah, mühimmat ve kaynak yetersizliği vardı. Bolşeviklerle ittifak Atatürk için acil ve çok ihtiyaç duyulan bir çözümdü. Ama bu, milliyetçi Alman gazeteleri için büyük bir ideolojik ve kavramsal sorun oluşturmaktaydı.
Okurlarının çok büyük bölümü için Sovyetler Birliği ideolojik bir düşman ve oluşum halinde bir süper tehditti. Alman ordusunun aşağı yukarı aynı dönemde Sovyetler Birliği ile stratejik bir ittifak aradığını biliyor olmamıza bakmayın; Komünizm ve Komünist devrim korkusu savaş sonrası Almanya’da kökleşmişti. Merkez ve aşırı sağ gazetelerin kullandığı bir strateji, Kemalist-Bolşevik bağlantısını önemsememekti. Özellikle savaşın ilk bölümünde Türk-Sovyet ilişkilerindeki gelişmeler konusunda nadiren yorum yaptılar, bu tür konularla ilgili haberleri asgari düzeyde tuttular. 1920’nin başında Türk-Sovyet askeri antlaşması konusunda son derece kısa bir not, bunun bir örneğidir. Oldukça önemli bu haber konusu Kreuzzeitung’da, Litvanya-Rusya ilişkileriyle ilgili tamamen alakasız bir haberin içinde tek satır olarak yer aldı.'’ Başka bir yazı aynı antlaşmayı hiçbir yorum yapmadan verdi. Bütün bunlar, artık gazeteler Ankara’nın Sovyetler Birliğinden yalnızca maddi destek almakla kalmayıp, “Sovyet yasalarını ve anayasalarını” [aynen böyle geçiyor] da kabul edeceğine inanmasına rağmen oldu. Gazetelerin yorum yapmama politikası, bu zor konuyla başa çıkmanın bir yoluydu. İlginçtir, bu strateji, gazetelerin bu konuda sunduğu kıt ideolojik yorumların ve bilgi kırıntılarının Kemalist hareketi Sovyet yörüngesine yerleştirdiği bir zamanda uygulandı.
Ağustos 1920’de Kreuzzeitung dünyadaki durumu yalnızca I. Dünya Savaşının bir devamı olarak değil, Rusya ile Britanya arasında bir çatışma olarak da okudu. Britanya kötü adam olarak ortaya çıktı ve “İtilafçı fatihlere karşı var olma mücadelesinde [Doğu] Rus Bolşevizmiyle birlik oldu.” Rusya’nın emperyalizme karşı bir müttefik olabileceği ortaya çıkmış gibi görünürken, başka bir haberin gösterdiği gibi, 1920’de bu konuda kafalar epeyce karışıktı: “Milliyetçi Türk lider Mustafa Kemal, taraftarlarından İngilizlerden ve Fransızlardan nefret etmelerini, kutsal Türk-Rus-Alman ittifakına yüksek değer vermelerini isteyen bir çağrıda bulundu (!) Bolşevizmin kendilerine yardım eli uzattığını ve Türkiye’nin de Almanya’ya yardım etmeye hazır olduğunu ilan etti.” Olası bir Türk-Bolşevik-Alman ittifakı ya da bloğuyla ilgili söylentiler ve spekülasyonlar bir süre ortalıkta dolaşacaktı. Bununla birlikte, pek çok gazete, Kreuzzeitung da dahil, bu dönem boyunca ateşli birer anti-Bolşevik olarak kaldı. Yalnızca birkaç hafta sonra, Aralık 1920’de, şaşkınlık yaratan perde kesin olarak kaldırıldı ve son yorum tüm ülkede kabul edildi. Kreuzzeitung, her zaman Bolşevikler ile Kemalistler arasındaki ittifakın esas olarak İngiltere’ye karşı bir propagandadan ibaret olduğu ve Kemalistlerin Bolşevik olmadığı inancında olduğunu ve bunu birçok kez teyit ettiğini, gerçeğe aykırı bir biçimde yazdı. O noktadan itibaren gazete, yaratılmasına yardım ettiği ve anlaşılan diğer gazetelerde ve birçok okurun kafasında varlığını sürdüren kafa karışıklığını defalarca “giderdi.” Nisan 1921’den tipik bir örnek: “Türk milliyetçiliğinin Rus Bolşevizmiyle girdiği ittifak, çoğu kez sanıldığı gibi Bolşevik düşünceye değil, İtilaf ya da daha doğrusu İngiltere nefretine dayanır.”
------------------
Aynı zamanda diğer gazeteler de imana geldi. Aynı çizgide Ocak 1921’de Völkische Beobachter, Kemalistlerin ideolojisinin Bolşevik olmadığından emindi. Daha bir ay önce Mustafa Kemal’e “yeni-Bolşevik” demiş olmasına rağmen şöyle yazdı: “Bu [Corriere della Sera] haber daha önce dillendirdiğimiz kanaatimizi doğruluyor: Türkler sağlıklı sağduyuya sahip doğal bir halktır [Naturvolk]. ‘Ulusal Bolşevizm’ çılgın hayalcilerin ürünüdür. Sıcak kar ya da odun demir kadar olanaksız bir şeydir.” Bir ay sonra, Atatürk’ün Kemalistlerin gerçekten Bolşevik olmadıklarını vurguladığı bir konuşmasını aktararak bu görüşü tekrar doğrulattı. Nazi Partisinin sesi şöyle devam ediyordu: “Türkler örneğinde sözde Ulusal Bolşevizmden söz edilemeyeceğini daha önce de vurguladık. Haksız yere hasta adam adı verilen sağlıklı bir çiftçi ulus olan Türkiye, mümkün olan tek siyaseti yapıyor: elinde silahla sağlıklı bir bencillik siyaseti!”
Bu örneğin gösterdiği gibi, Bolşevik bağlantı tartışması Türk örneğinden “öğrenme” çağrılarıyla yakından bağlantılıydı. Sağcı Alman basını için işleri zorlaştıran şey, bizzat Atatürk’ün programının muğlaklığıydı. Kasım 1922’de bazı gazeteler, İşçi Partili Daily Herald'ia yapılan bir röportajı aktardı; orada Mustafa Kemal kendisini hem milliyetçi hem sosyalist olarak tarif ediyordu: “Türklerin yeni düşüncesi sosyalizmden çok uzak olmayan bir sistemle yönetmeyi istiyor. Komünist olduğumuzu söylemek istemiyorum. Değiliz, çünkü biz milliyetçiyiz. Ben şahsen, milliyetçiliğimle çatışmadığı sürece bir sosyalistim.”
Mustafa Kemal kendisini hem milliyetçi hem sosyalist olarak tarif ediyordu: “Türklerin yeni düşüncesi sosyalizmden çok uzak olmayan bir sistemle yönetmeyi istiyor. Komünist olduğumuzu söylemek istemiyorum. Değiliz, çünkü biz milliyetçiyiz. Ben şahsen, milliyetçiliğimle çatışmadığı sürece bir sosyalistim.” Pek çok gazete kafa karıştırıcı bu röportajı görmezden gelmeyi tercih etti. Yine de bu ve benzer açıklamalar ve haberler birçok kişinin Kemalizmi, Faşizmi ve Nasyonal Sosyalizmi benzer görmesine yol açtı.
1921’in başından itibaren pek çok gazete Bolşevik bağlantısını sağlıklı Kemalist pragmatizm olarak görmeyi tercih etti. Kreuzzeitung’un 1922’de iddia ettiğine göre, bu aynı zamanda “İtilaf devletlerinin tutumunun otomatik bir sonucu”ydu
Örneğin Deutsche Zeitung şu sonuca vardı: “Mustafa Kemal, Enver Paşa ve Doğudaki diğer eylem adamları kendi völkisch ve siyasal hedeflerine ulaşmaya ve İtilaf devletlerini Doğuda güçsüzleştirmeye uygun her maskeyi takacaktır.”
Milliyetçi basının Kemalist-Bolşevik bağlantısıyla baş etmek için ikinci ve ana stratejisi bu olacaktı: Kemalistler Bolşevikleri yalnızca kendi amaçları için kullanıyor, aynı zamanda bu tehlikeli ideolojiden uzak duruyordu. 1922 ve 1923’te gazeteler yine sürekli “yanlış anlaşılmaları ortadan kaldırdı” ve Kemalistlerin Sovyetler Birliği’yle geçici birlikteliğinin salt propaganda ve stratejik açıdan değerini vurguladı. Bununla birlikte, ilerideki yıllarda birçok metin Kemalist-Bolşevik bağlantısını haklı görecek, hatta bir Alman-Sovyet işbirliği için emsal ya da model olarak kabul etmeye bile kalkışacaktı
İslam ve Bolşevizm konularından daha kısa bir süreliğine de olsa, Yunanlar ve Ermeniler de Alman basını için kafa karıştırıcı ve çetrefil bir sorundu. Genel Türkiye algısında önemli bir rol oynamaya devam ettikleri için, bu iki grubun rolü Bölüm 6’da daha derin tartışılacak. Ama burada, bu iki gruba ilişkin algının Türk Bağımsızlık Savaşma ilişkin genel Alman algısını ne kadar tamamladığını ya da daha doğrusu desteklediğini ve bu algının içine ne kadar emildiğini vurgulamak gerekir. İtilaf devletleri Büyük Savaşta bitkin düşmüşken ve Osmanlı İmparatorluğuna çok fazla insan gücü ayırmak istemezken, Kemalistlere karşı savaşmanın yükünü, yeni-emperyal tutkularla kışkırtılan Yunan ordusu çekti. Savaş çok büyük ölçüde bir Türk-Yunan savaşı olarak nitelenebilir. Olasılıkla, özellikle geç 19. yüzyılda güçlü olan Helen hayranlığıyla ve klasik Yunan dilinin hâlâ hümanist eğitimin parçası olmasıyla seçkin Almanya geleneksel olarak Yunan yanlısı olduğu için, Yunanları nasıl tasvir etmek gerektiği konusu, en azından başlangıçta birçok gazete için sorun oldu.Ama İtilaf devletlerinin vekili olarak Kemalistlerle savaşanlar Yunanlardı. Aynı anda hem Türk yanlısı hem Yunan yanlısı olunamazdı. Bazı gazeteler biraz, hatta yalnızca Yunan yanlısı olarak yola çıktı; 1919’da taraf tutmak gerektiğini düşündüler ve zaman içinde hepsi açıkça Yunan karşıtı oldu. Anadolu’daki Yunan askerlerine “işgalci” dediler ve Yunan devletini “I. Dünya Savaşının savaş vurguncusu” olarak nitelediler -savaşla ilgili iç tartışmalar göz önüne alındığında bu nitelemenin oldukça olumsuz bir çağırışımı vardı. Gazeteler Yunan ordusunun yaptığı Müslüman katliamlarını sıkça haberleştirirken, Kemalist birliklerin Rum sivillere uyguladığı şiddeti büyük ölçüde görmezden geldi -Kreuzzeitung'un sayfalarında böyle bir şiddet hiç gerçekleşmedi.
Askeri olayların verilme şekli, gazetenin hangi tarafta olduğunu anında açığa vurur. Örneğin Kreuzzeitung'u alalım: Gazete Türk ordusunun raporlarını genellikle doğru olmaları zorunluymuş gibi yorumsuz basarken, Yunan raporlarını büyük ölçüde kuşkulu bir dolaylı anlatımla, olasılıkla abartıldığını ifade ederek yayınladı. Yunan ordusunun karargâhından çıkan Yunan yenilgileri ve geri çekilmeleriyle ilgili olumsuz raporlardan neredeyse hiç kuşkulanılmadı. Dahası, Kreuzzeitung Yunan zaferlerinden hoşlanmıyor gibiydi: Pek çok Türk zaferi birinci sayfadan manşete çıkarılırken, Yunan zaferleri gazetenin arka sayfalarında bir yerde ve çok kısa verildi.
Eğlence: İtilaf Karşıtı Oyun Alanı, Türkiye
“Anti-emperyalizm” de Türkiye ile ilgili habercilikte önemli bir temaydı ve Kemalist-Bolşevik ittifakına ilişkin geliştirilen yoruma uygundu. Bu nedenle, başlangıçtaki Kemalist tariflerinde “anti-emperyalist” ve “Batı karşıtı” terimleri sıkça yer aldı. Ne var ki, zaman ilerleyip 1923’te Lozan Antlaşmasına varınca, bu tür sıfatlar az çok sessizce terk edildi -anti-emperyalizmin ve Batı karşıtlığının gelecek on yıllarda da temel paradigmanın parçası olduğu İtalya gibi diğer Avrupa ülkelerinden farklı olarak.
Alman basını için, Türk Bağımsızlık Savaşına “İtilaf karşıtı mücadele” penceresinden bakıp anti-emperyalist değil, daha çok milliyetçi bir mücadele olarak görmek çok daha önemliydi ve yararlıydı. Aslında erken Weimar yıllarında ve Alman medyasının Türk Bağımsızlık Savaşma ayırdığı yer konusunda İtilaf devletlerinin rolü, bu dönemde Alman medya kamuoyunun Türkiye’den büyülenecek duruma nasıl geldiğini anlamanın anahtarıdır. Canı sıkkın Alman milliyetçileri için Türkiye, İtilaf devletlerine olan öfkelerini açığa vurdukları bir tür “oyun alanı” işlevi gördü. Türkiye Almanya’ya bir ayna ve kendi başına alternatif bir gerçeklik işlevi de gördü. Alman basınının Türkiye’den ve oradaki savaştan nasıl söz ettiği üç kanıya dayanmaktaydı: Birincisi İtilaf devletleri emperyalistti ve özünde kötüydü; İkincisi Türkler İtilaf devletlerine bela olacaktı ve ne olursa olsun sonunda galip gelecekti; üçüncüsü Türkiye İtilaf devletlerinin zayıflığını ve dağınıklığını açığa vurduğu için sevinmekte mahsur yoktu. Üç kanı iç içeydi ve Türkiye üzerine makalelerde birlikte öne sürülürdü. Almanların, Anadolu’da gerçekte olup bitenleri İtilaf devletlerinden daha iyi bildiği özgüvenine dayanmaktaydı.
Türkiye’yi Almanya’yla dolaysızca ilişkilendiren konuların ilki, savaş suçlularının İtilaf mahkemelerine iadesi sorunuydu. Bu, o sırada Almanya’da hararetle tartışılan bir konuydu ve milliyetçi sağ buna karşı çok açık bir tutum aldı. Aslında, I. Dünya Savaşındaki Alman eylemleri söz konusu olduğunda savaş suçları fikrini tamamen reddedip, konuyu İtilaf propagandası alanına havale etmeye çalıştı. Bu durum Osmanlı İmparatorluğu için de geçerliydi ve Türkiye, gazeteler tarafından bu “Alman meselesiyle” hızla bütünleştirildi. Kreuzzeitung’un Enver Paşa’ya ve Talât Paşa’ya “sözde savaş suçlusu” -savaş sırasındaki Alman liderler için de aynı ifadeyi kullanıyordu- demesi şaşırtıcı değildir.1920’de bizzat Atatürk’ün ne Almanya ne Türkiye için bu tür mahkemeler olmalı dediğini aktarabilmek, o çizgide yayın yapan gazeteler için kuşkusuz mutlu bir andı. İki gün sonra Kreuzzeitung birinci sayfadan, bu eski müttefikin de İtilaf devletleri tarafından bu utanç verici muameleye (suçluların iadesi talebi) tâbi tutulup tutulmayacağını sordu. İki gün sonra Ermeni Soykırımını ve bu işe karışan Almanların olası iadesini haberleştirdi. Görünüşe bakılırsa, Enver Paşa ve Imhoff Paşa’nın tutuklanmalarıyla ilgili sözü edilen makalelerin gösterdiği gibi, gazetenin konuyu daha fazla açıklama yapmadan ele alması için söylemsel sahne hazırlanmıştı.
İtilaf emperyalizmi ve genel olarak İtilafın kuşkulu ahlakı, Türkiye üzerine sayısız makalede araştırıldı ve vurgulandı.
Türkiye karşısında İtilaf politikalarının tasviri burada anahtardı ve bozulması, Almanya’da olanları yansıttı. Önce, 1919’un başında İtilaf politikası “Türkiye’nin paylaşılması” -Türkiye ile ilgili haberlerde dizileştirilen başlıklardan ve temalardan biri- olarak tasvir edildi. Ama İtilaf karşıtı dil genel olarak Almanya’da daha düşmanlaşınca, İtilaf politikası tasvirleri de “Türkiye’nin yıkımı” ya da "Türkiye’nin tasfiyesi” ve daha sonra "Türkiye’ye tecavüz” (Vergewaltigung der Türkei} olarak ifadelendirildi. Bu birçok "tecavüz” türünden biriydi; “tecavüze uğramış uluslar” sıkça kullanılan bir terimdi. En eski temalardan ve İtilaf devletlerinin Türkiye’ye kötülüğünün “kanıtlarından” biri, Osmanlı İmparatorluğunun geleceğiyle ilgili anlaşmaların sözde ihlali ve bunun sonucunda bütün Müslüman dünyadaki infialdi. Müslümanlara verilen sözün tutulmaması, Berliner Birsen-Courier’e göre, I. Dünya Savaşının başlangıcında Almanya’nın Belçika’nın tarafsızlığını ihlal etmesinden bile daha kötüydü. Bütün Doğunun şaşırıp öfkelenmesi, alevler içinde yanması şaşırtıcı değildi.
Alman basını ve özellikle Kreuzzeitung, İtilaf devletlerinin kendi kazançları için Anadolu’ya bulaştıklarını -tüm insani yardım sözlerinin ve Wilson ilkelerinin aksine- sürekli kanıtlamaya çalıştı. İş bir özgürlük ya da kendi kaderini tayin sorunu değil, yalnızca bir yağma ve vurgunculuk sorunuydu
Türkiye “sömürgeci-siyasal kapitalistlerin sömürü nesnesi” olarak aşağılanıyordu.bir biçimde, Alman yorumcuların kafasında petrol, Türkiye’ye karşı Batılı emperyalist ihtirasların ana hedeflerinden biriydi. Bu dil, Ortadoğu’ya Batı müdahalesini tasvir eden geç 20. ve 21. yüzyılın diline çok benzer; 1922’de bir Deutsche Allgemeine Zeitung makalesi şöyle der: “Azınlıkların korunması denilir, petrol kast edilir.”
İtilaf devletlerini itibarsızlaştırma ve azınlık yanlısı dilinin yapı sökümünü gerçekleştirme girişimlerinden biri de, Kreuzzeitung’da “Ermenistan ve Amritsar” başlıklı bir makaleydi. Bu makale, Ermenilere karşı "iddia edilen suçlar”ın yalnızca Almanya’da değil, özellikle İngiltere’de nasıl sempati uyandırdığını tartıştı. Ama anlaşılan, birinci paragrafta işaret ettiği gibi, “silahların hâlâ ateşlendiği ve insanların hâlâ öldürüldüğü” İrlanda’dan kimse söz etmiyordu. “Amritsar olayıyla ilgili resmi soruşturma raporunun Hindistan’dan yeni gelmiş olması, bize en büyük ironi gibi görünüyor.” Gazete ardından Amritsar katliamını (Nisan 1919) anlattı; "makineli tüfekle yöneten” Britanya metaforunu alıp, bu uzun makalenin ikinci paragrafını şu nidayla bitirdi: “Şimdi keşke Hindistanlılar İngiliz hükümetine bir iade edilecek suçlular listesi gönderebilseydi!” Çünkü İtilaf devletlerinin Alman ve Osmanlı savaş suçlularını iade talebi, iki ülkenin sıkça birlikte değerlendirildiği bağlamlardan biriydi. Bu Amritsar makalesi, İtilaf devletlerinin herhangi bir yüce ilkesi olmayan emperyalist bir kulüpten başka bir şey olmadığını göstermeyi amaçlayan birçok yazıdan yalnızca biriydi. Kreuzzeitung’da başka bir makalede bunun altı çizildi:
Türk sorununun Paris’te “onların” beklediği şekilde bir çözümünün günler içinde mümkün olması, bize kuşkulu görünüyor... İngiltere Türkiye’deki milliyetçi hareketi dikkate almak zorunda olmadığına inanıyorsa, muhtemelen yanılıyor. Türkler kamçıyla ya da makineli tüfekle kontrol edilebilen Mısırlılar ya da Hindistanlılar değildir.
Türklerin çok zor durumda olduğu, 1911’den beri sürekli savaşlarla bitkin düştüğü, kötü donanımlı ve düzensiz olduğu, başından beri Alman basınının mâlûmuydu. Gördüğümüz gibi, Thea von Puttkamer 1919’un başında Mustafa Kemal’in “ölen bir ulusun kahramanı” -ne eksek, ne fazla- olacağını ilan etti. Bu yüzden, en iyimser görüşle Kemalistler, İtilaf devletleri için bir sıkıntı olacaktı. Bunun sonucunda haberler, Türklerin donanımdan, mühimmattan ve insan gücünden -esas olarak her şeyden- yoksun olduğunu durmadan vurguladı.
Gazeteler, özellikle mücadelenin ilk aylarında Türklerden ne beklenebileceğinden emin değildi; ama Ağustos 1919’da bazı gazeteler riski göze aldı. Liberal-muhafazakâr Vossische Zeitung, Ortadoğu’da İtilaf devletlerine karşı çıkan çeşitli hareketler üzerine, Mustafa Kemal Paşa’yı özellikle öne çıkaran uzun bir deneme yayınladı. Makale şu sonuçlan çıkardı: “Özetle: İtilaf devletleri bu görünüşte çok cazip ganimetle epeyce mücadele etmek zorunda kalacaklar ve daha fazla askeri operasyon yapmadan buna sahip olup olamayacakları ve Türkiye’yi bölüşüp bölüşemeyecekleri şüphelidir.”
Bu noktadan sonra Türklerin İtilaf devletlerinin başına sonsuza kadar bela olacağı inancı güçlendi. Türklerin kazanacağı inancı bile yavaş yavaş yerleşmeye başladı. Bu kesinlik düzeyine ulaşıldıktan sonra, sağ ve aşırı sağ gazeteler sayısız makalede, Türkiye’yi bir “quantite negligeable”
sanan İtilaf devletlerinin Anadolu’da yaşadığı sıkıntılarla ilgili sevinçlerini ifade ettiler.
Gazeteler, İtilaf devletlerinin Anadolu’da askeri ya da diplomatik olarak zor durumda olduğunu gösteren her haberden keyif aldı. 1920’nin başında bu önsezi gelişip, ne olursa olsun, Kemalistlerin kazanacağı inancına dönüşmüştü. Türkleri İtilaf Golyat’ına kafa tutan Davut olarak tasvir etmeye başladılar. 1920’nin sonunda Kreuzzeitug şöyle dedi: “Ne Mustafa Kemal’in askeri gücünün ve kaynaklarının çok büyük olduğuna, ne elinde gerçek bir devlet olduğuna inanıyoruz, ama İtilaf ona nasıl ulaşacak?”
Aynı şekilde Frankfurter Zeitung’da “Doğuda İtilafın Durumu” başlıklı bir makale şunu iddia etti: "Kemal avantajlı bir durumda; çünkü İtilaf istese bile, Bay Mussolini tekrar hizaya gelse bile, muazzam bir insan çabası, silah ve para olmadan Kemal’e karşı fazla başarılı olamaz.”
Gazeteler, İtilaf devletlerinin Mustafa Kemal’le ilgili “haydut” ya da "çete lideri” gibi söylemlerini reddetme eğiliminde olmalarına rağmen, başlangıçta bir gerilla savaşından (Kleinkrieg) fazlasını düşünmemişlerdi. Yine de İstanbul’daki 50.000 İtilaf askerinin Kemalistlerin dengi, hatta onlar için bir sorun bile olmayacağını iddia ettiler -1920’nin başında Keuzzeitung’dan bu alıntının gösterdiği gibi:
“Die Lage der Entente im Orient," Frankfurter Zeitung, 12 Kasım 1922. Sıkça bildirildiği gibi, Anadolu’da Fransızlarla silahlı çiftçiler arasında sürekli silahlı çatışmalar olmaktadır, burada Fransızlar hırpalanmanın ötesinde darbeler aldı.... Savaşa alışık ve deneyimli Anadolular için, büyük bölümü İstanbul’un işgali için gelen ve esas olarak renklilerden [asker] oluşan 50.000 İtilaf askeri sorun değil.
Her şeyden önce sağcı ve aşırı gazeteler ile Kreuzzeitung, İtilaf devletlerinin Anadolu’daki durumu açıkça göremediğinden, kendilerinin gördüğünden emindi. Bu kanının başında eşsiz bir Alman bakış açısı vardı: Osmanlıların eski Alman askeri danışmanı von der Goltz Paşa’nın bakış açısı. Goltz’un görüşleri, Mayıs 1919’da bir buçuk sütunu Türk sorununa ayrılan haftalık “Aussere Politik der Woche” (Haftanın Dış Politikası) ekinde, o zamana kadarki en uzun savaş özeti olan bir makalede okura sunuldu. Kreuzzeitung’a göre, Goltz Paşa’nın Sultan II. Abdülhamid’e tavsiyesi gerçekleşecekti: Anadolu’ya çekilmekle Türkler daha güçlü olacaktı. Bu Türk mucizesine anlam vermek için öne sürülen ilk açıklamalardan biri buydu. Gazete iddiasını sürdürdü: “Türk devleti, ‘hasta adam’ öldü; ama Türk ulusu, yani sekiz yıldır yiğitçe savaşan ve her türlü fedakârlığı yapmaya istekli Anadolu köylüsü (anatolische Bauerntum) ne çürüktür ne de hastadır.”
Başka bir noktada Kreuzzeitung bu imgeyi tekrar ele aldı: “Türkiye henüz ölmeyi düşünmüyor.Daha Nisan 1920’de Kreuzzeitung İtilaf devletlerinin Atatürk isyanını bastıramayacağını savundu. Uzun bir paragraf, “sonu gelmeyen savaş yıllarından sonraki sefalet anlatılamaz” varsayımıyla başlamaktaydı. Türkiye’deki korkunç durumun bir özetinden sonra şu sonuca vardı: “Yine de Türkiye tamamen yıkılmamıştır, hiçbir şekilde. İmparatorluğun etrafındaki sargı henüz yırtılmamıştır.” Mustafa Kemal “Türk ulusunun güçlü bir ulusal iç yapışkanlığa sahip olduğunu ve Türkiye’nin çöküşten ötürü hasta olmasına rağmen, henüz ölmediğini kanıtlamıştır.” Ölmemiş Türk imgesi bütün gazeteler tarafından alınıp yayıldı ve bir Kladderadatsch karikatüründe çarpıcı bir şekilde tasvir edildi. Ancak daha sonra, 1923’te Kreuzzeitung bu bağlamda “ölüm”ü kabul etti ve “Osmanlı İmparatorluğu öldü, yaşasın Türkiye!” diye haykırdı.
Başından itibaren gazeteler, Yunanların ya da İtilaf devletlerinin Atatürk konusunda yapabilecekleri bir şey olmadığını iddia etti; başkentini iç kesime taşıyarak ve dağlık Anadolu’yu denetimi altına alarak yerini iyice sağlamlaştırmıştı. Bir noktada bu kanı neredeyse histerik bir şekil aldı. 1921’de Yunanların kazanmakta olduğu ve Ankara’ya yürüdüğü haberleri geldiğinde, gazeteler yine Yunan zaferinin anlamını asgarileştirmekte gecikmedi. Deutsche Tageszeitung şunu ilan etti: Yunanlar Ankara’yı alsa bile bir şey ifade etmez. Mustafa Kemal’le birlikte cepheye gitme şansı bulan bir muhabirin makalesi, aynı şekilde, Atatürk’ün askerlerinin aslında yenilmez olduğu sonucuna vardı. Böylece 1920’den itibaren gazeteler Türklerin, ne olursa olsun, İtilaf devletlerine yenilemeyeceği gerçeğini övmeye başladı ve bu mesajı, Lozan Antlaşması imzalanana kadar durmadan tekrarladı. 8 Ekim 1921'de, Yunan ordusu aylarca durmadan ilerledikten sonra Türkler nihayet kazanacakmış gibi görününce, Kreuzzeitung için her şey açıktı: “Ne olursa olsun, Türkler elde silah, hiçbir utanç antlaşmasını (Schand- frieden) kabul etmeyeceklerini bir kez daha kanıtladı.” Bu kanı, anlaşılan savaş uzadıkça daha ampirik kanıtlar gördü -aksine haberler ve Yunan zaferleri gazeteler tarafından ya görmezden gelindi ya da küçümsendi. Ardından, 1922’de, Fransa Türk yanlısı bir tutuma doğru kaydıktan sonra, Fransız kaynakları bile aktarabildiler: “Türklere karşı silaha sarılmak, diyor Fransa, yararsız ve olanaksızdır.
Yunanlar Anadolu’dan kovulduktan, savaş bittikten ve Lozan’da barış görüşmeleri başladıktan sonra, Türkiye üzerine haberlerin azalması beklenebilirdi. Yine tersi oldu. Sağ ve aşırı sağ gazeteler haber miktarını büyük ölçüde arttırdı. Kreuzzeitung eylülde (İzmir alındıktan sonra) Türkiye üzerine 260 civarında, ekim ve kasımda 150’şer haber ve makale yayınladı. Eylülde Lozan Konferansının başladığı 20 Kasım 1922’ye kadar çıkan makaleler büyük ölçüde
Türk iddiaları ve konferans hazırlıklarıyla ilgiliydi. 1923’te haber sayısı ayda 30 ila 50’ye düştü -sonu gelmez uzun görüşmeler dışında fiilen hiçbir şey olmadığı düşünülürse, yine de büyük bir sayı. 20 Kasım 1922’den Ağustos 1923’te Yunan ve Türk parlamentoları antlaşmayı onaylayana kadar Lozan görüşmeleriyle ilgili haber ve makalelerin toplam sayısı en az 450’ydi -görüşmelerle her zaman bağlantılı olan Yunanistan’daki durum üzerine çok sayıda makale buna dahil değil.
Bu yenilenen medya ilgisinin nedenleri, çoktur. Bir kere gazeteler, çeşitli Türk başarılarından ötürü çok sevinçliydi. Ama görüşmelerle birlikte, başlangıçta gazetelerin düşündüğü gibi, işin en zor kısmı başladı: “Hasat henüz kaldırılmamıştır.” Okuyan Alman kamuoyu için şimdiki soru şuydu: Türkler askeri zaferlerini diplomatik masada adil bir barışa dönüştürebilecek miydi? Dahası, gazeteler Türklerin sonunda kazanacağı inancını savunsa bile, Türklerin fiilen kazanmasına biraz şaşırdılar. Daha önce böyle bir şey olmamıştı. Pek çok gazete bu görüşmelerin nasıl sonuçlanacağından emin olmamasına rağmen, Sevr Antlaşmasının gözden geçirilip düzeltileceğinden hepsi emindi. Kendi başına bu durum, oldukça görkemliydi. Görüşmelere ilişkin deneme niteliğindeki özetlerinde gazetelerin vardığı sonuç şuydu: Diğer antlaşmalar onların gözünde İtilaf devletlerince dikte ettirildiği için, “Büyük Savaştan sonra ilk gerçek barış görüşmesi” buydu.
Türk heyetinin her konuda, önemsiz konularda bile inatla ödün vermek istememesine, Alman gazeteleri başlangıçta şaşırdı. Zaman içinde bu inatçılığı övmeye başladılar ve kendilerine yeni bir Türk kahraman buldular: İsmet [İnönü] Paşa. Atatürk’ün bir numaralı askeri komutanı ve Lozan’daki heyetin başkanı olan İsmet Paşa savaş sırasında gazetelerden fazla ilgi görmemişti; ilgi odağı olan her zaman Türk Führer’di. Şimdi İsmet Paşa önemli bir medya yıldızı haline geldi -elbette Almanya’da sesi hâlâ sıkça “duyulan” Atatürk’ten sonra. Bu noktada Türklerin İtilaf devletlerinin ödün baskılarına hâlâ direniyor olması, milliyetçi basını epeyce etkiledi. İsmet Paşa'nın başında bulunduğu heyet görüşmeleri terk edip, şaşkın İtilaf devletlerini kendi başlarına bıraktı.
Bugünkü Türkiye’nin büyük bölümünü askeri denetim altında tutan milliyetçiler güçlü bir konumdan müzakere edebildikleri ve İtilaf devletlerinin Anadolu’daki konumlarını güçlendiremeyeceklerini hissettikleri için bu olanaklı oldu. Ankara hükümetinin güçlü dili çoğu kez yorumsuz ve kalın yazı tipleriyle verildi. Alman gazeteleri, Türklerin müzakere üslubundan aşın heyecanlanndı. “Ankara yabancı müdahalesini kabullenmeyecek,” gibi cümleler, sürekli kalın ve koyu harflerle yazıldı. Birçok makale, Atatürk’ten alıntılarla biterdi: “Mutlak bağımsızlığımızı kazanmak için sendelemeden ilerliyoruz.” “Bağımsızlık olmadan hayatın önemi yoktur.”
Eylül 1922’de'makaleler, sürekli İtilaf devletlerinin kararsızlığını Atatürk’ün muzaffer mücadelesiyle karşılaştırdı. Türklerin, Lozan’da görüşme masasında olsalar bile, savaşa devam edeceklerini vurgulamaları, gazeteler tarafından sürekli öne çıkarıldı. Hallesche Zeitung için yaptığı bir yorumda Liman von Sanders şunu iddia etti: Lozan’daki Türk başarısının anahtarı, diplomatik bir çözüm bulunamaması durumunda savaşı sürdürme iradesiydi. Türklerin azmi ve onurlu tavrı, o sırada basının önemli bir temasıydı. Gazeteler Kemalist talepleri, normal metinden daha fazla yer kaplamasına rağmen, birinci sayfadan liste halinde verdi. Gerçekten de, Mustafa Kemal Atatürk’ün savunucusu ve sözcüsü olarak Alman medyasının rolünün bir boyutu da, Kemalist taleplerin listesini basmaktı. 1921’den itibaren bu tür talep listeleri gazetelerde çok sık yer aldı. Yunanlara ya da İtilaf devletlerine, Alman gazetelerde buna benzer bir yer nadiren verildi.
Dersler: Bir Rol Model Olarak Türkiye
Lozan Antlaşması imzalanınca, gazeteler doğal olarak sevindi. Kemalistlerin kendi "Türk Versailles”ını kendi başına düzeltme başarısı, Türkiye’nin rol-model niteliğini gösterdi. Belli başlı bütün gazeteler Türklerin başarı öyküsünü özetleyen ve dersler çıkaran uzun denemeler yayınladı. Kreuzzeitung birinci sayfasının yarısından çoğunu Türk mucizesine ilişkin bir değerlendirmeye ayırdı. Önemli paragraflarından biri şöyle diyordu: “Bir kölelik barışına boyun eğmeme irade
·
1.216 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.