Alice'i konuşurken, sönmüş bir mumu yakarken, tabaklarla mutfağa koşarken, alnına düşen san saçlarını geri itişini seyrederken kendimi romantik nostaljiye kapılmış buldum. Romantik nostalji, sevgilimiz olabilecek ama şans eseri nedense olmamış kişiler gördüğümüzde ortaya çıkar. Alternatif bir aşk yaşamanın olasılığı, sürdürdüğümüz yaşamın, sayısız yaşamdan yalnızca birini yaşadığımızı anımsatır: Ve belki hepsini birden yaşayabilmenin olanaksızlığıdır bizi hüzünlendiren. Bir seçim yapma gereğini (ne kadar iyi olursa olsun), bir şeyi seçerek yitirdiklerimizin hüznünü duymadığımız günlerin özlemini duyarız.

Dil, istikrarıyla kararsızlıklarımızı bertaraf eder. Dünya her an değişirken, bizlere hayali bir süreklilik ve sabitliğin ardına saklanma olanağı tanır. Değişimin kaçınılmazlığını anlat mak için, "Kimse aynı nehire iki kez giremez," demişti Heraklitus oysa bu cümlede nehir sözcüğünün değişmiyor olmasını göz ardı etmişti, dolayısıyla aslında aynı nehire iki kez girilmesi gibi bir durum ortaya çıkıyordu. Ben bir kadına âşık olan bir adamdım ama bu cümle, duygularımın iniş çıkışlarını ve değişkenliğini ne ölçüde ifade edebiliyordu ki? Zaman zaman sa dakatsizliği, sıkıntıyı, sinir ve kayıtsızlığı da kapsayan aşka dahil miydi bu sözcükler de? Duygularımın belirsizliğini bütünüyle yansıtabilecek bir sözcük var mıydı ki?

Birisini sevmek bile kocaman bir yanılsama olabilir, birinin bu dünyadaki en zeki ya da enakıllı kişi olduğunu pek bir temele dayandırmadan savunmak, gerçek bir anlayışın gerektirdiği tarafsız bakış açısından epey uzaktır - hoş bir saptırmadır bu ama yine de saptırmadır işte. Kendimizi bir başkasının gözlerinde onaylama arayışımız, lunaparktaki komik aynalara bakmak gibidir: Ufak tefek bir insan birden üç metre boylanmıştır, zayıf bir kadın birden şişmanlar, şişman olan zayıflar, zürafa gibi bir boyun ya da fil gibi ayaklarımız olur birden, kötü bir karakter ya da bir aziz, büyük bir beyin ya da beyinsiz, uzun bacaklı ve hatta hiç bacaksız oluruz... Narkissos gibi, bir başkasının sulu gözlerinde kendimizi aradığımızda ister istemez belli bir hayal kırıklığına uğrarız. Hiçbir göz, bizim kendi benimizi bütünüyle içeremez. Şu ya da bu özelliğimiz kesilip atılacaktır kuşkusuz, önemli olsun olmasın.

Ötekinin imgesini bulmak zorunda olan, arayan, gezinen, bir başkasının kişiliğinin olağanüstü karmaşıklığının boyutlarını yakalamanın peşinde olan hareketli bir aynadır. Kendi ilgi alanları ve özellikleri olan ve titrek bir elin tuttuğu bir el aynasıdır bu - bulmayı umduğumuz imge, gerçekte varolan bir imge midir? Akıl, Onda ne buluyorsun?diye sorar aynaya: Yürek ise, Onda ne bulmayı istiyorsun?diye sorar...

Başkalarını tanıdığımızı sanırız ama genelde birkaç yönüyle bütünü yorumluyoruzdur. Birisini tümüyle tanımak için, insanın yaşamının her dakikasını o insanla, onun yanında geçirmesi gerekir. Bunu başaramayınca, birer detektif ve psikolog olarak (psikodedektif) ipuçlarını bir araya getirerek bir bütün oluşturmaya çalışırız. Oysa her zaman biraz geç varırız suç mahaline; suç işlenmiş, ilk sahne oynanmış olur ve uyandıktan sonra çözümlemeye çalıştığımız rüyalar gibi bir kurgu oluşturmaya çalışırız kalan tortulardan...

Aşk bize bizi yansıtıyorsa, o zaman yalnızlık, ayna kullanmamaya ve yüzümüzde olduğunu bildiğimiz bir kesik ya da sivilcenin nasıl bir şey olduğunu sezinlemeye benzer. Ne kadar zarar verirse versin, ayna en azından bize bizi gösterir bir şekilde, hayal gücünün sınırlarını çizmemize yardımcı olur.

Semantik açıdan baktığımızda, aşk ile ilginin birbirinden farklı olmayışı, "Kelebekleri severim"in, "Kelebeklere ilgi duyanm"la aynı anlama gelmesi rastlantı olmasa gerek. Birini sevmek, ona karşı yoğun bir ilgi duymaktır aynı zamanda, davranışlarının, konuşmalarının farkında olduğumuzu belli etmektir. Beni daha iyi tanımaya başlayınca, Chloe'nin davranışları, "Ben"in Onaylanması diyebileceğimiz bir durumla örtüşmeye başladı. İçgüdüsel olarak kavradığı çeşitli ruh hallerim, zevklerim, bana kendisiyle ilgili anlattıkları, rutinlerim, alışkanlıklarım ve gülerek kabullendiği fobilerimde, çeşitli "Ben"in Onaylanması halleri vardı - sevgili, parmaklara cuk oturan bir eldiven rolüne bürünmüş oluyordu. Chloe benim hastalık hastası ve utangaç olduğumu, telefonda konuşmaktan nefret ettiğimi, her gece sekiz saat uykusuz edemediğimi, yemekten sonra lokantalarda uzun saatler oyalanmaktan nefret ettiğimi, kibarlığı saldırgan bir savunma biçimi olarak kullandığımı, evet ya da hayır yerine "belki" demeyi yeğlediğimi fark etmişti. Kişiliğimle ilgili temel öğeleri kavradığını sergilercesine, öykümün -iyi ve kötü yönlerini- aklında tutarak bana benden alıntılar yapar olmuştu hatta. ("Geçen defa, bu tür ironiden hoşlanmadığını söylemiştin..."), ("Ne zaman böyle olsa paniğekapılırsın..." "Benzin almayı senin kadar çok unutan birini daha görmedim...") . Chloe'nin varlığı sayesinde kendimle ilgili daha derin gözlemlerde bulunuyordum, bir olgunlaşma sürecine girmiştim. Kişiliğimizin, kolay kolay yüzleşemediğimiz, başkalarının da pek umursamadığı yönlerine dikkat çekmeyi ancak bir sevgili başarabilir kurduğu samimiyetle. Chloe'nin bana son derece alıngan, eleştirel, düşmanca, kıskanç, komik derecede çocuksu ya da birçok kez olumsuz (ama doğru) şekilde davrandığımı açıkça söylediği zamanlar olurdu - o anlarda, kişiliğimin sıradan bir içe bakışın sağlamadığı (iç huzur adına), başkalannm da altını çizecek kadar ilgi göstermedikleri ve ancak yatak odasını paylaştığımız birinin açığa vurabileceği yönlerimle yüz yüze gelirdim

Aşk olmadan, doğru dürüst bir kimlik edinme yeteneğimizi yitiririz, aşk olduğunda ise benlik bir bakıma sürekli onaylanır. Dinde Tanrı'nın bakışının bu kadar önemli olmasına şaşmamak gerek: Göze görünmek, varoluşunu onaylatmaktır, bakanın Tanrı ya da bizi seven biri olması daha da iyidir. Kişisel dünyamızın temelinde bulunan (ve onun dünyasının temelinde bulunduğumuz) bir başka varlığın gözlerinde meşruluk kazanır varlığımız. Üstelik, çevremizde kim olduğumuzu anımsamayan, kişisel tarihimizi sayısız kereler anlatmış olma miza karşın kaç kere evlendiğimizi, kaç çocuğumuz olduğunu unutan, ismimizin Brad mi Bill mi, Catrina mı Catherine mi olduğunu sürekli karıştıran (biz de genelde onlannkileri unuturuz) insanlar çoğunluktayken, şizofreniden kurtulmak için kimliğimizi iyice öğrenmiş birine sığınmak rahatlatıcı değil midir?

İnsanın "sosyal bir yaratık" olması ne demek? İnsanların, yumuşakçalardan ya da solucanlardan farklı olarak kendilerini tanımlayabilmeleri ve bilinçlenmeleri için birbirlerine gereksinim duymalan anlamına mı geliyor? Etrafımızda bizim nere de bitip, başkalarının nerede başladığını gösterecek birileri olmadığı sürece kendi benliğimizi tümüyle kavrayamayız. "İn san yalnızlık içinde yaşadığında bir karakter dışında her şeyi kendi kendine edinebilir," diye yazmış Stendhal, karakter oluşumunu başkalarının kişiye gösterdiği tepkilerle açıklamaya çalışarak. "Ben" bütünüyle bağımsız bir yapı olmadığı için, başkalarına gereksinim duyar. Kişisel tarihimi özümseyebilmem için beni iyi tanıyan, hatta bazen kendimden bile iyi tanıyan bir başkasına gereksinimim vardır