Reşat Nuri'nin 1922'de 'Vakit Gazetesi'nde' tefrika edilmesiyle ortaya çıkan ve yazarı asıl ününe kavuşturan bu eşsiz eser Türk Edebiyatı'nın en çok okunan, okunması gereken, asla eskimeyecek olan kült eserlerinden birisidir. (Birkaç kere de diziye uyarlanmıştır.)
Ben bu kitabı ilk kez lise yıllarımda okudum ve bu pandemi sürecinde tekrar elime alıp okuma fırsatı buldum. Kitabın içinde aşk, anadolu, savaş, kadın, din, ölüm... temaları işlenmiştir. (ben bunların en baskın olanının aşk olduğunu düşünüyorum.) Yazarın amacı aşk vasıtası ile genç bir öğretmeni İstanbul'dan çıkarıp, birçok Anadolu şehrine göndermek ve bu vasıta ile Anadolu'yu birçok açıdan ele alıp, okuyuculara aktarmaktır. (Anadolu'daki yaşam, inanışlar, eğitim durumu, oradaki yaşamın zorluğu...)
Kitapta birçok farklı şehir ve mekanlar ele alınmıştır. (Reşat Nuri de öğretmenlik-müfettişlik yapmış ve kitapta geçen şehirlerin hepsinde bulunmuştur.) Tabii ben okumayanlara spoiler vermemek için derine inmeyeceğim.
En başta bu kitabın kült bir eser olduğunu söylemiştim. Bu kitabı bu derece önemli kılan bir neden de kitap hakkında yazıldığı andan itibaren birçok eleştiri yapılmasıdır. Bu eleştirilerin en baskın olanı ise, romanın başkişisi olan Feride'nin gerçekten 'idealist öğretmen' olup olmadığıdır.
Bazılarına göre Feride tam bir idealisttir. Çünkü tüm çektiği zorluklara rağmen pes etmemiş ve bildiklerini Anadolu'ya aktarmıştır.
Bazılarına göre ise idealist değildir. Aşk nedeni ile Anadolu'ya kaçmıştır. Birkaç yerde pişman olduğu söylemiş ve sonunda İstanbul'a dönmüştür.
Tabii her okuyucunun kendine göre bir görüşü olacak ve buna kendisi karar verecektir.
***Kitabı okuduğuktan sonra 1986 yılında çekilen başrolde Aydan Şener'in oynadığı diziye uyarlanmış halini tavsiye ederim. Sadece 7 bölümdür ve kitaptaki diyaloglara, olaylara, mekanlara tam anlamıyla sadık kalınmış en güzel uyarlama olmuştur. (Ne yazık ki son dönemde sadece Çalıkuşu adı kullanılarak ve reyting amacı güdülerek kitapla alakası olmayan rezil bir hali daha çıkmıştır.)
