Ayaşlı İle Kiracıları - Memduh Şevket Esendal
Merhaba,
Edebiyatımızın en önemli ve özgün yapıtlarından sayılan “Ayaşlı ile Kiracıları”ndan bahsetmek istiyorum size.
Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşüne ve Cumhuriyet Türkiye’sinin kuruluşuna tanıklık eden, edebi ve siyasal kimliğini bir arada korumuş yazarımız Memduh Şevket Esendal’ın unutulmaz romanından. Bu eser âdeta o geçiş döneminin bir sentezidir.
Ayaşlı ile Kiracıları, Ankara’da dokuz odalı bir apartman dairesinde geçiyor. Hikâyeyi bu apartmanda oda kiralayan aydın bir banka memuru anlatıyor. Yazar, Cumhuriyet’in ilk yıllarında oluşan toplumsal yapıyı, değişimleri yer yer bir gözlemci gibi seyirlik gözler önüne seriyor; yer yer ise kendi değerlerine göre eleştiriyor.
.
Bir ana karakteri değil, aynı çevredeki birçok kişiyi bir arada anlatıyor.
Çeşitli sınıflardan oluşan, toplumda “yozlaşmış” diye tabir edilen, farklı meslek dalları ve kökenlerden gelen insanlar ve apartmandaki serüvenleri (özellikle de kadın-erkek ilişkileri ve aile kavramı. Yanı sıra kumar, uyuşturucu, rüşvet, sorumsuzluk, haksızlık, aldatma ve ihmal etme gibi pek çok konu) tüm gerçekliğiyle karşınızda beliriyor.
Hatta yazar bu romanıyla ilgili bir röportajında: “Tezinden, temasından korkmam; yazılışı biraz hamcadır. Benim Ayaşlı ise bugünkü cemiyetimizin şiddetli bir tenkididir.” demiştir.
Bu bağlamda #AyaşlıileKiracıları Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki kentleşmeyi hazırlayan “toplumsal tabakalaşma”, Tanzimat
döneminde başlayıp Cumhuriyet döneminde de devam eden “Batılılaşma” ya da “modernleşme” öyküsünün bir uzantısı olarak da okunabilir.
.
Kentleşme ve bürokrasinin en güçlü olduğu o zamanlarda, insanların hem mekânsal değişimi hem de dinin günlük yaşam üzerindeki etkisinin azalmasıyla ortaya çıkan “özgürlük” kavramını algılayış biçimini ve bunu günlük yaşamına dahil ediş şekillerinin öyküsünü okudum. Bazen çok fazla aşırılıklar bulduğumu söylemeden edemeyeceğim.
Bu romanın en gerçekçi yönü ise bürokrasi, yasaların yetersizliği keyfilik, rüşvet ve iltimas gibi konular... Ne o zaman ne de şimdi hiç değişmeyecek...
Toplumsal değer yargılarının -özellikle ahlakın-sorgulandığı, kısa yoldan para kazanmanın yollarının arandığı bu ortamda yaşananlar...gerçekten düşündürücü.
Her şeye rağmen yazar gelecek için umutlu.
Romanla ilgili bir kaç eleştiriyi de aktarmak isterim: A. H.Tanpınar, romanı yeni kurulan #Ankara’nın atmosferinde ülkedeki seviye ve zihniyet farklarını güçlü bir biçimde gösteren bir yapıt olarak yorumlamış;
Fethi Naci de, bu gözlemlere katılarak “MŞE, bu odalarda oturan insanları anlatarak, bize o yılların Ankara’sından toplumsal bir kesit sunuyor; insanların, özellikle ‘küçük insanlar’ın yaşamlarını, değer yargılarındaki değişimleri gösteriyor; ‘düzen’e değilse de bürokrasiye yönelik eleştiriler getiriyor” demiştir.
Bu eseri okurken #MŞE’ye neden Türkçenin Çehov’u dendiğini de anladım. Konuşma ile yazı dilini beraber kullanması, dilindeki yalınlık, kısalık, -edebiyat yapmaması- “O’nun da Çehov gibi “Denizin rengi mavidir” diyebilecek kadar süslerden uzak bir dille yazması”, eserlerini başarılı ve kalıcı olmasının temel sebebi. Hem de bir okul mezunu olmamasına rağmen, tamamen alaylı olmasına rağmen.
Çalkantılı bir dönemin tanığı olan #Esendal’ın 1942 yılında #CHP Roman Ödülü Yarışması’nda beşincilik ödülü alan ve diziye de uyarlanan bu uzun öyküyü o dönemlerin yaşayışından bugüne bakmak; insanların hem sosyal hayatları hem olaylara bakış açılarını görmek isteyen zihinlere tavsiye ederim.
Eminim siz de benim gibi “pürüzsüz, temiz ve terkipsiz” bu anlatının tadına varacaksınız.
Sevgiyle umutla kalın!
#endorfinokudu Instagram: 
endorfinhormone|Bookstagram CKA
·
10 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.