Home
Search
What to Read?
Sign In
Sign Up
Shopping
Explore
Books
Authors
Readers
1000Kitap Android ApplicationFREE – Download from Google Play
1000Kitap iOS ApplicationFREE – Get it from App Store
©2024 · 1000Kitap Web Application · 2.37.7
Gönderi
Yaşar Kemal’i Yaşar Kemal Yapan 6 Özellik
Yaşar Kemal’i Yaşar Kemal Yapan 6 Özellik
Ulaş Başar Gezgin
Usta hakkında nice yazılar yazıldı, yine de onun hakkında daha fazla yazmaya değer. Bu yazıda Yaşar Kemal’i Yaşar Kemal yapan özellikler üstüne düşünüyoruz. Bu özellikleri şöyle özetleyebiliriz:
Sahicilik
Yakın dostu William Saroyan’da ve Sait Faik’te de gördüğümüz bu özellik, bize kurmaca yazarlarının anlatı icabı yalan söylemelerinin, olmamış bir olayı kendi kurdukları dünya çerçevesinde gerçekmiş gibi anlatmaları biçimindeki rahatsızlığın ortadan kalkmasını sağlar. Bu tür yazarlar, “şimdi şuraya bir kişilik yerleştireyim, şöyle şöyle özellikleri olsun” demezler; yazdıkları, kes/yapıştırlardan oluşmaz, akar. Biz Yaşar Kemal’i okurken, onun duyduklarından ve özellikle de yaşadıklarından hareketle yazdığını bilmenin rahatlığı içinde oluruz. Bu, elbette yazının yalnızca yaşanmış olanlara dayanması gibi basmakalıp bir anlayışa yol açmamalı. Ancak yaşanmışlıkların inandırıcılığının geniş okur kitlelerini (yalnızca çok okuyan ve okudukları üstüne yazan dar okur çevresi değil en geniş okur çevresi) daha çok etkilediği bir gerçek.
Hem Yaşamda Hem Yazında Direnmek
Yaşar Kemal’in muhalifliği yalnızca yazında değildir. O, çeşitli yazarların tersine, muhalif kişiliklerle dolu romanlar yazan ancak kendi bir Beyaz Türk hayatını süren bir yazar değildir. Ergenliğinden başlayarak Türkiye’nin demokrasi ve hak arama mücadelelerinde ön saflarda olmuş, sayısız kez mahpusları, mahkemeleri görmüştür. Dikkat çekici bir özelliği de, dönemin moda olan akımlarına kapılmamasıdır. Sol dalganın yükselişte olduğu yıllarda, bürokratikleştiği için çeşitli sol kesimleri eleştirmesi not edilmelidir. Solun içinde gerektiğinde aykırı bir ses olmayı bilmiştir.
Yerellikle Evrenselliği Birleştirebilmek
Bu, küreselleşme tartışmalarıyla birlikte klişe bir söze dönüştü: Yerellikle evrenselliği birleştirebilmek. Yaşar Kemal bu tartışmalardan çok önce bunu yapmıştır. Anlatıcılığının yerelliğini bir yandan kullandığı yerel sözcüklerde görürüz bir yandan uzun uzun betimlediği Anadolu’dan bir yandan da kitaplarında yer verdiği kişiliklerin yerel yönlerinden. Peki ne açıdan evrenseldir? Bu yerellikler içinde evrensel izleklerin izini sürmüştür: Sömürü, aşk, yasaklar, töre, direniş ilk akla gelen izlekler. Bir kere, Yaşar Kemal, sınıflı toplum gerçeğini çok başarılı bir biçimde anlatır. Doğduğumuz gibi sınıflara bölünürüz. O, romanlarında yüce bir anlatıcıdır. Ezilenleri onların kendi gözünden anlatır, ancak temel düzeyde bir gerçekçiliğin ötesine geçerek onları ağır ağır dönüşüme hazırlar.
Destan Geleneği
Yaşar Kemal’i çeşitli araştırmacılar Homeros’la karşılaştırırlar. Bu, nesnel boyuttaki bir övgü olarak görülebilir. Ancak burada birkaç yanlış bulunuyor: Homeros, köleci toplumda yaşamış bir efendiydi. Onun dizelerinde ezilenlerin yanında olduğuna dair hiç bir ipucu görmeyiz. Zaten şiirsel dili başarılı olmakla birlikte, ulusal tarihçilik geleneğinin öncülü sayılabilir. Yaşar Kemal ise her zaman safını belli eder ve üstelik ulusal bir tarihyazımından tümüyle ayrı düşer. O, aslında Türkiye’nin ilk sözlü tarihçilerinden sayılmalıdır. Kökenbilgisi açısından, hikaye ve tarih Avrupa dillerinde aynıdır. Tarihçiler kendilerince gerçekçi hikayeler anlatırlardı; hikayeciler ise, geçtiğimiz yüz yıla dek, yaşananların kaydını tutarlardı yalnızca. Yaşar Kemal ise, kaydı tutulmayan dip dalgaları konu alır. Anlattıklarını ne tarih kitapları yazmaktadır ne de ansiklopediler. Bu nedenle, Yaşar Kemal, aslında ezilenlerin tarihçisi, onların duyulmadık sesi olmak gibi bir görevi de üstlenir. Bu durumun bir benzerini Hasan Hüseyin Korkmazgil’in Koçero şiirinde görürüz.
Gazeteci-Romancılık
Yaşar Kemal, gazetecilik kökenli bir romancıdır. Özellikle Anadolu röportajlarıyla tanınır. Kimi yapıtları sonraki yıllarda bu röportajlardan esinlenecektir. Bu gazeteci-romancı bileşimi, yazın tarihinde çok nadir görülen bir olgudur, çünkü bu iki mesleğin gerektirdiği beceriler başka başkadır: Gazetede kısa kesilir ve güncellik ön plandadır. Haftaya, bir sonraki aya ya da seneye okunmayacak birçok metin üretilir. Gelişmeler aktarılır. Roman ise uzundur; hele ki Yaşar Kemal tuğla gibi kitaplarıyla tanınır. Çok iyi bilinen bir diğer yönü, uzun betimlemeleridir, oysa gazetede buna yer yoktur. Roman kalıcı olmak ister ve okurdan büyük bir enerji bekler. Gazete ise, göz ucuyla yarım yamalak bakılan, genellikle hepsi değil ancak birkaç yazısı okunan bir araçtır. Dolayısıyla, Yaşar Kemal’in bu iki mesleği birden yürütmesi tek başına bile başlı başına bir olaydır. Üstelik gazeteciliği de çok başarılıdır; yalnızca geçinmek için yaptığı bir iş gibi değildir.
Özgünlük ve Yeri Doldurulamazlık
Yaşar Kemal öyle özgün bir anlatı dili yaratmıştır ki onun herhangi bir romanından birkaç sayfayı okura verip bunu kimin yazdığını sorarsanız, doğru tahminde bulunabileceklerdir. Yaşar Kemal külliyatının her bir sayfasında onun görünmez imzasını bulabilirsiniz. Dahası, onun gibi anlatan ve bunda yukarıda andığımız özellikleri birleştiren bir ikinci isim yok. Aslında bu, iyiye olduğu kadar kötüye de yazılabilir. Usta kendi boşluğunu dolduracak birini yetiştirmemiş oldu. Öte yandan, yine temcit pilavı bir ifade olacak ama yalnızca fiziksel olarak öldüğü bir gerçek. Kitaplarını okuyanlar için o fiziken yaşasa da yaşamasa da bir, çünkü yarattığı kişiliklerle her zaman kanlı canlı karşımızda.
Gezgin, U. B. (2017). Anlatıbilim Açısından Roman, Öykü ve Masal İncelemeleri (2000-2017) [Novel, Story and Fairy Tale Analyses through Narratology].
ANLATIBİLİM AÇISINDAN ROMAN, ÖYKÜ VE MASAL İNCELEMELERİ (2000-2017)
Prof.Dr. Ulaş Başar Gezgin
Yazında Ezilenler ve Ezilenlerin Yazını
1. Marksist Açıdan Türk Romanı.
2. Sovyet Türkologlarının Gözüyle Türk Yazını.
3. Yaşar Kemal’i Yaşar Kemal Yapan 6 Özellik.
4. ‘Boynu Bükük Öldüler’: İlk Yılmaz Güney Romanı.
5. Yıllar Sonra Yeniden Genç Gorki ve Arabesk.
6. İvan İvanoviç Var mıydı Yok muydu?
7. Bulgaristan Hatırası Bir Marksist Türkolog: İbrahim Tatarlı
Sabahattin Ali Yazını
8. Anlatıbilim Açısından Kürk Mantolu Madonna.
9. Merhum Marko Paşa’nın Size Çok Selamı Var.
10. ‘Değirmen’de Sabahattin Ali Öykücülüğü.
11. ‘Kağnı’da Sabahattin Ali Öykücülüğü.
12. ‘Yeni Dünya’da Sabahattin Ali Öykücülüğü.
13. ‘Sırça Köşk’te Sabahattin Ali Öykücülüğü.
14. ‘Ses’te ve ‘Esirler’de Sabahattin Ali Öykücülüğü.
Gülmece ve Hiciv Anlatıları
15. Muzaffer İzgü Öykücülüğü: Azrail’den Bir Namussuz’a.
16. Gülmece yazarı olarak Hasan Hüseyin: ‘Made in Turkey’.
17. ‘Bay Düdük’ (1958).
18. Bir Heccav Olarak Ümit Yaşar Oğuzcan.
Çokkültürlü Yazın Çokkültürlü Toplum
19. Türk Yazınında ‘Etnik Öteki’ İmgesinin Açımlanmasına Giriş Olarak Hüseyin Rahmi Yazını ve “Yankesiciler” Adlı Öykü.
20. Çokkültürlü Toplum Çokkültürlü Öykü: Sait Faik Öykücülüğünde Ermeni İmgesi.
21. Saroyan Öykücülüğü ve Yetmiş Bin Süryani.
Masallar ve Efsaneler
22. Eskimeyen Bir Yazın Evreni: 30 Yıl Sonra Yeniden Behrengi.
23. Ferçler ve Zebler: ‘Binbir Gece Masalları’ Üstüne Bir İçerik Çözümlemesi Denemesi
24. ‘Masalın Aslı’.
25. ‘Vietnam Efsaneleri/ Vietnam Söylenceleri’.
26. Tibet Masalları.
Vietnam ve Tayland Yazını
27. ‘Direnme Savaşı’: Direnenlerin Tarafından Vietnam-Amerikan Savaşı.
28. ‘Şafakta Kazandık Zaferi’.
29. Bir Vietnam-Amerikan Savaşı Romanı: Gök Cephesi
30. Siyam Romancılığı Bağlamında Romanda Gerçeklik Sorunu.
31. Siyamlı Romancı Siburapha’nın Yaşamı.
32. Siyamlı Şair Sunthorn Phu’nun 'Phra Abhai Mani' Adlı Yapıtındaki Anlatının Özeti ve Değiniler.
Türkiye Yazını, Türkçe Yazın
33. Öykücü Yönüyle Ahmet Cemal’i Anarak.
34. Torik Akını: Az, Öz, Akıcı, Okunası
35. İstanbul Öyküleri.
36. Onyıllar Sonra ‘Vatandaş’ı Yeniden Okumak
37. Ölü Çiçekler Müzesi’nde Gezinti.
38. ‘Uzaklara Mektuplar’.
39. Ali Rıza Arıcan Öykücülüğü
40. Puslu Kentin Mavisi: Modern Çin’den Öyküler.
Taylan Kara Yazını
41. Poe’nun Kuzgunu: Derinden ve Uzun...
42. ‘Böyle de Buyurabilirdi Zerdüşt’: Hiççi Bir Başarı Öyküsü.
43.‘Vasatlığa Giriş Dersleri’: Yine de İnsana Dair.
44. Vasat Edebiyatı 101: Mizahla Polemik Arasında.
Ütopya Anlatıları
45. Uzaklaşan Ütopya ve Distopyalaşan Dünya.
46. Devrim Öncesi Edebiyatında Ütopya: Kızıl Yıldız (1908) Örneği.
İranlı Öykücüler
47. İranlı Öykücüler: Hem Yakın Hem Yakın (1-4).
48. Çağdaş İran Yazınının Öncüsü Sâdık Hidâyet (1-4).
Avrupa Yazını
49. Fransız Yazınında Bir ‘Muhalif Yazar Miti’ni Sorgulamak: Marguerite Duras.
50. (Ölüm Yıldönümünde) Jose Saramago’yu Anarak...
51. Bilişsel Bilimlere İlişkin Bir Roman: ‘Düşünce Balonları’
Diğer Yazılar
52. Darüşşafaka ve İmkansız Hayatlar.
53. Endonezya’dan Bir Öykü: ‘Kral, Cadı ve Papaz’.
54. Azerbaycan’dan Bir Öykücü: Anar.
55. ‘En-Dor’a Giden Yol’.
56. İki Çocuk Öyküsü: ‘Başka Karıncalar Diyarı’ ve ‘Yerle Gök Arasında’
57. Defterde Kalan Borges (1899-1986) Dipçeleri.
58. Latin Amerika’nın Çatık Kaşları: Bir Cehennem Ağacı Olarak Muz Ağacı.
59. Başka Dünyalar Açısından Nobel Yazın Ödülü’ne İlişkin Değiniler.
Gezgin Yazını
60. Ulaş Başar Gezgin’le Yeni Romanı Üzerine (Söyleşi).
61. Babasız Bir Roman Kişiliği Yaratmak (Söyleşi).
·
50 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.