Bayezid Sancağı'nda Modern Maârif Çalışmaları ° ° ° 1856 ile 1914 yılları arasında Erzurum Vilayetine bağlı Bayezid Sancağı’nın Maârif konusunda ki olay ve durumların tarihi kaynaklar ışığında incelenmiş, yazarı Songül Keçeci Kurt, “Belgelerle Bayezid Sancağı Maârifi” kitabıdır. Kitap, üç temel başlıkla hazırlanmış: Taşrada Modern Maârif Teşkilatının Oluşması ile ilk başlık, Bayezid Sancağı Maârifi ikinci başlığı ve Sancağın Maârifinde Yaşanan Malî Sorunlar son başlığını tamamlıyor. Osmanlı Maârif tarihine baktığımızda da iki başlık halinde incelene bilinir. Birincisi: klasik eğitim durumu; medreselerle faaliyet gösterip önceki İslâm devletlerinden devralınarak uzun süre devam ettirilmiştir. İkincisi: Avrupa tarzı eğitim sistemi; duraklama döneminde Avrupa’yı örnek alınarak kurulan kurumlarla başlayıp, zayıflama döneminde devam eden bir süreçtir. Songül Keçeci Kurt, Avrupa tarzı eğitimin ilkönce askeri eğitim kurumlarının yenilenmesiyle başladığını, dahası bu sürecin sivil halkın eğitiminin modernleşmesiyle devam ettiğini belirtir. Özellikle Fransız eğitim sistemi örnek alınarak medreselerin dışında rüştiyeler, idâdîler sonradan ibtidâîler, sultânîler gibi mektepler açılmıştır. Başlangıçta İstanbul ve çevresinde açılan bu okulların tüm vilayetlere yaygınlaştırılması çabası II. Abdülhamid döneminde daha somut olarak kendini göstermiştir. Tanzîmât ve II. Abdülhamid Dönemlerinde uygulanan eğitim politikalarının merkezden uzak vilayetlerinde ki halklar nezdindeki etkisi ve sonuçları eğitim tarihimizde yanıt bulması gerek noktalardan biridir. Bu yerlerden birisi Erzurum Vilayetine bağlı Bayezid Sancağı’dır. Bayezid Sancağı, doğu sınırında, bu bölgeden gelen istila ve saldırıların ilk hedefi, aynı zamanda askerî bir üs konumundadır. Genel olarak konargöçer aşiretlerin yaşadığı sancakta gayr-ı müslim gruplardan Ermeniler ve az miktarda Yezidilerin de yaşadığı görülmektedir. Osmanlı Devletinin son yıllarında Iran ve Rusya’nın doğu sınırlarında ki saldırgan tutumları nedeniyle güçlükler yaşayan sancağın, bütün zorluklara rağmen maârif açısından belli çabaları olduğu görülmektedir. Eğitim tarihimiz açısından önemli kaynaklardan biri olan arşiv vesikalarında konuyla ilgili çeşitli bilgilere rastlanmaktadır. Songül Keçeci Kurt, bu çalışmasında belgeler üzerinden Bayezid Sancağının maârif konusunda modernleşme çabalarını araştırmıştır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden 1857 ile 1912 yılları arasında konuyla ilgili temin edilebilen belgeleri incelemiştir. Elbette konuyla ilgili bütün belgeler bunlarla sınırlı değildir. Bunun yanında ‘Bayezid Sancağı Maârifi’ ile ilgili kayıtların bulunduğu Erzurum Vilayet Salnâmeleri, Maârif Salnâmeleri, Devlet Salnâmeleri detaylı bir incelemeye tabi tutmuştur. Keçeci Kurt, çalışmasında sadece sancak merkezi değil sancağın Karakilise, Tutak, Diyadin ve Eleşkird gibi kazalarındaki eğitim çabaları üzerinde de durmuştur. Bu çalışmalar devam ederken Keçeci Kurt’un dikkatini çeken başka bir konuda Osmanlının içinde bulunduğu malî sıkıntılardır. Bu durum Bayezid Sancağı Maârif belgelerine de yansımış, sık sık vukubulan muallim tayinleri, mekteplerin yapımı ve masraflarının karşılanmaması sıkıntılı konular olmuştur. Songül Keçeci Kurt, yerel tarih çalışmasında maârif konusunda tarafsız bir zihinle belgeler ışığında Bayezid Sancağı’nın dönemin olaylarını gün yüzüne çıkartmayı başarmıştır. Rehber niteliğinde olan bu çalışmasında bu çalışmaya benzer yeni çalışmalara önemli bir örnek olmuştur. Devletin halka verdiği eğitim hizmetinin işleyişi konusunda 1856 ile 1914 yılları arasında vukubulan konular tek tek okuyucuya aktara bilen bir kitaptır. Songül Keçeci Kurt, Bayezid Sancağı Maârifi, Kitapevi Yayıncılık. Yunus Özdemir

Belgelerle Bayezid Sancağı MaârifiSongül Keçeci Kurt · Kitabevi Yayınları · 20162 okunma

·

122 görüntüleme

Yunus Özdemir

@Avkevir04 ·

16 Mart 2023 09:24

youtu.be/KSMdJ4S660I

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.