Kavramsal Bir Harita: Gazâlî Ve Adalet Meselesi ♡ ♡ ♡ Ebû Hâmid Gazâlî (1058-1111), kendi döneminde üstün bir bilince ulaşıp etkisi kendi cağını aşıp günümüze kadar devam eden önemli bir İslâm bilgini ve düşünürüdür. Sabri Orman, “Gazâlî, Adalet ve Sosyal Adalet” çalışmasıyla adalet ve özel olarak sosyal adalet konularına ilişkin Gazâlî'nin düşüncelerini sergileyip tahlil etmeye ve değerlendirmeye çalışıyor. Bu tahlil ve değerlendirme kapsamında adalet terimi, kavram ve kurum olarak en az insanlığın yazılı tarihi kadar eski olduğu bilinmektedir. “sosyal adalet” terimi ise modern bir kavramdır. Ortaya çıkması ve kullanılması yeni bir meseledir. Bu mesele karşısında Sabri Orman, sosyal adalet hakkında daha çok açıklayıcı tahliller yapmaya çalışır. Merhum duayen Sabri Orman, doktora tezi olan, “Gazâlî'nin İktisat Felsefesi" çalışmasıyla Gazâlî‘ye olan ilgisi devam ettiğini açıklayıp, “Gazâlî, Adalet ve Sosyal Adalet” çalışması bir devamı olduğunu yazar. Bu eser Gazâlî düşüncesinin daha önce hiç gündeme gelmemiş bir yönüne ayna tutuyor, denile bilir. İnsan davranışlarında ve onların ahlâkî olarak değerlendirmesinde sosyal olana öncelik verilmesi ve sosyalin öncelemesi halidir, diye biliriz. Gazâlî ve Adalet Meselesi konusunu her yönüyle anlatma hedefine sahip olan bu kitapta, Sabri Orman, Adalet eyleminin öznesinden başlayarak Gazâlî düşüncesinde ki adalet meselesini ele alıyor. Bu konuya iki başlık altında inceler: İlahi adalet ve beşerî adalet. İlahi adalet terimi ile Allah’ın (c.c.), insanlar dahil bütün varlık âlemi karşısındaki adaletini kastediyor. Orman, bu çerçevede Gazâlî'nin iki düşüncesi bu konuyla mütalaa ediyor: İslâmî Teodise ve kötülük problemi. Bu iki başlığı İlahî Adalet başlığı altında inceler. Beşerî Adalet, insani veya beşerî diye eylemin öznesini oluşturur. Öznesi insan olan adaletin ise iki versiyonundan bahsede biliriz: Ferdî Adalet ve Sosyal Adalet. Ferdî adalet pekâlâ ahlâkî adalet olarak adlandırılabilir ve insanın, adaleti kendi içinde tesis etmesi anlamına gelir. Başka bir deyişle; iç vicdan denilir. Sosyal Adalet ise Gazâlî düşüncesinde dört temel versiyonu olduğu söylenebilinir: adalet eyleminin öznesinin fert, toplum veya devlet olduğu durumlar ile bu eylemin çift özneli olduğu durumlardır. Orman, çalışmasının sıklet merkezini “sosyal adalet” konusu teşkil ettiği için sunum dengesini korumak üzere onu beş ayrı başlık altında ele alır. Ilk başlık; “Sosyal Önceliği” daha sonra öznelerini sırasıyla fert, toplum ve devletin oluşturduğu sosyal adalet türlerini devam ettirir. Orman, Gazâlî’nin insanlar arasındaki ilişkilerde adaleti gerekli gördüğü ama yeterli görmediği ve onu “İhsan" diye isimlendirdiği daha ileri bir ilişki türüyle tamamlamayı önerdiğini anlatır. Orman, bu konuyu “Adalet ve İhsan” başlığıyla ayrıntılı açıklar. Sabri Orman, Gazâlî, Adalet ve Sosyal Adalet, İktisat Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2018. Yunus Özdemir

Gazali, Adalet ve Sosyal AdaletSabri Orman · İktisat Yayınları · 201815 okunma

·

127 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.