ödül cezaya eşittir diyebilir miyiz?Ödül bir davranışı sürekli kılabilir mi? Ceza kötü bir alışkanlığı ortadan kaldırabilir mi? Ödül aslında amacı araca çeviriyor olabilir mi? Günlük yaşantımızda çocuğumuza, kardeşimize veya çalışanlarımıza kazandırmak istediğimiz davranışı ortaya çıkarabilmek için ödül veya ceza vermenin, prim sisteminin doğruluğunu sorgulatan bir kitap.
Ödül, çoğu insan için işe yarar, faydalı bir araçtır. Fakat büyük bir yanılgı içerisindeymişiz! Ödül aslında amacı araca çeviriyor. Ödül koşulu olduğu zaman kişi, performans odaklı düşünür. Kendisini ödüle kısa yoldan götürecek çözüm yolları arar. Gerçek bir öğrenme oluşmaz. Ödül koşulu ortadan kalktığında davranış da ortadan kalkacaktır. Yani ödül vererek davranış kazandırılamaz. Örneğin ödevini yapmayan bir çocuğa, "Ödevini yaparsan, tabletle oynayabilirsin." ifadesini kullanırsanız ödev tablete ulaşmayı sağlayan bir araca dönüşür. Ve ödev baştan savma bir şekilde yapılır.
Ödül, bilinçaltında şöyle bir yargı da uyandırıyor: Ödül, sevilmeyen veya zor şeyler karşısında verilir. Bu durum yapılacak olan işe karşı iç motivasyonu düşürür. Bununla beraber kalite ve başarı da düşer. Bazen ödül kişiyi cezbetmezse ya da yapılacak emeğin sonucuna değmeyeceğini düşünürse kişi sorumluluğunu yapmamayı kendine hak olarak görür.
Peki bu durumda ne yapmalıyız? Kitabın ikinci kısmında ödül/ceza uygulaması yerine ne yapılması gerektiğine değiniliyor.
Sorunun ana nedenini anlamadan yargılamak ile ödül verip davranış kazandırmaya çalışmak aynı şeyler. Önemli olan "kişiye davranışı nasıl kazandırırım" sorusu değil, "bu davranışı neden yapmak istemiyor " sorusudur. Nedenini anlamaya çalışmak, duygularını hissetmek ve çözüm üretmek. Zaman ve emek isteyen bir süreç. Performans odaklı değil de gelişim odaklı bireyler yetiştirmek istiyorsak başta kendimizi geliştirmeli, onları anlamalı ve onlara yol göstermeliyiz.
Yol gösterme tanım itibariyle "görmesine yol açmak" demektir. Yani içerisinde kontrol etmeyi, denetim altına almayı barındırmaz. Kontrol kişinin özdenetimini, özgüvenini kısıtlar. Yetersizlik duygusu yaratır. Ödül ve ceza da kontrol mekanizmasıdır. Bu durumda ödül eşittir ceza diyebilir miyiz?
Kitap kesinlikle okunmaya değer. Yazar birçok konu başlığı ile ödülü değerlendirmiş. Konu hakkında yapılan deneylerle düşüncelerini desteklenmiştir.
