Müteferrika ve Halefi Hakkında ✵ ✵ ✵ Osmanlı idari, iktisadi ve askeri alanlarda modernleşme hareketi çabaları olmuştur. Bu çerçevede modernleşme hareketi iki döneme ayrılır: Birincisi 1770 ile 1830 yılları arasında ki dönem, ikincisi 1830 ile 1876 yılları arasında ki dönemdir. Osmanlı gerek gördüğü ıslahat faaliyetlerini 17 yüzyılda iç dinamikleriyle elde etmek istedi. İstenilen sonuç elde edilmeyince 18 yüzyıla geldiğimizde çareyi Avrupa’dan yenilikler getirmeye çalıştı. Bu ilk örneği ve başlangıcı; III. Ahmet döneminde ki üç yıl süren Lâle Devri ıslahat dönemidir. Osmanlı Modernleşme olgusu, bir çok olaya sebebiyet vermiştir: Nizam-ı Cedit ordusu, Tanzimat Fermanı, Meşrutiyetin İlanı vesaire... Osmanlı ve Avrupa Tarihi, diplomatik ilişkiler, sefirler ve ıslahat teşebbüsleri gibi konularda uzman olan Kemal Beydilli, Osmanlı Modernleşme konusunu anlatan: “İki İbrahim, Müteferrika ve Halefi” adlı eseri bulunur. Osmanlı’nın basım ve yayın konusunda III. Ahmed döneminde Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın desteğiyle 16 Aralık 1727’de Mehmet Said Efendi ile Macar asıllı İbrahim Müteferrika, “Darü't-Tıbâati'l Amire” adlı ilk matbaa kuruldu. Yalova'da bir kâğıt fabrikası (Kağıthane-i Yalakabad) kurulmasıyla, 1729 da matbaanın ilk basılan kitabı Vankulu Lügatı oldu. Kemal Beydilli, İki İbrahim Müteferrika ve Halefi, kitabını beş bölümden oluşturarak hazırlamıştır. Beydili, Giriş başlığında matbaa tarihimizin yanlış bilgileri, göz ardı edilen gerçekleri genel bir girizgâh yaparak konuyu aydınlatıyor. Bu çerçevede şöyle bir özet madde sıralamak yerinde olur: - Müteferrika’dan önce Türk matbaasının işletmeye açılması için yabancıların çeşitli girişimleri olmuştur. - 1727'de açılan ilk Türk matbaasının geç gelme tezinin geri kalmışlığın ve cağı yakalayamamanın vebâlinin yüklendiği “günah keçisi" haline sokulmanın aksine Osmanlı’nın okur-yazar kitlenin böyle bir talebinin olmamasından kaynaklandığını söyler. Buna bir kanıt olaraktan İbrahim Müteferrika’nın matbaayı ömrü elverdikçe sürdürmüş olmasıdır. Çünkü Müteferrika’nın ölümünden sonra kitap basımı uzun bir süre olmamıştı. - Patrona Halil ayaklanmasında ise Müteferrika ve Yalova kâğıt fabrikası hiç bir zarar girmemesi, ayaklanmanın matbaa çalışmasına karşı olmadığını da gösterir. Böylece ulemanın matbaaya karşı çıkarak gecikmenin bir etki olduğu savını çürütmüştür. Beydilli, Müteferrika’nın ölüm senesi hakkında ki tartışmalara değiniyor. Abdürrezzak Nevres'in ebced hesabıyla Müteferrika’nın ölüm tarihi hakkında 1158/1745 senesi vermesi, uzun zaman süren abes bir tartışma yarattığını söyler. İkinci bölüm, Halefi Kadı İbrahim Efendi kim olduğu, görevi ne oldu hakkında bilgi içeriyor. İbrahim Müteferrika’nın ölümünden sonra halefi olarak tarih sahnesine çıkan Kadı İbrahim Efendi, müstakil bir çalışma konusu olmadığı ve unutulduğunu yazar, Beydilli. Kadı ya da Küçük olarak tanımlanan İbrahim, bu kitapta kadılık hayatı, mal varlığına, Vankulu Lügatı’nı basması sebebiyle Müteferrika’nın dul eşi Hatice ile mahkemelik olması konusuna değiniliyor. Üçüncü bölüm ikinci bölümde bahsi geçen terekenin detaylı dökümü ve değerlendirilmesi, başlığı ile Kadı İbrahim’in mevcut kitaplarının dökümüne, basmahane alet ve edevatı, giyim ve sâir eşyaları, kürklerin dökümü, aletlere gibi hepsinin sayısal verileri tablolar şeklinde bu başlıkta ayrımlı olarak verilmiştir. Dördün bölümde konuyla ilgili belgelere yer verilmiş. Müteferrika’nın vefatı ve sonrasında tereke kayıtları ile eşi Hatice Hanım ile Kadı İbrahim mahkemelik olmaları, Kadı İbrahim Efendi’nin vasiyeti ve mirasının paylaşılması bu bölümün ana hatlarını oluşturuyor. Son bölümde ise ekler başlığı ile faydalanılan çalışmaya konu olan belgelerin görselleri sunulmuş ve geniş bir kaynakçayla kitap tamamlanmıştır. Kemal Beydilli, Osmanlı Modernleşme olgusunun özel bir parçası olan Osmanlı basım ve yayın tarihinin önemli karakterinden biri olan İbrahim Müteferrika ve Halefi Kadı İbrahim Efendi hakkında bilgiler vermektedir. Bu konuyla ilgili süre gelen yanlış görüşler tek tek ele alınıp belgelere ışığında doğruları gösterilmeye çalışılıyor. Ayrıca bu konuyla ilgili çalışmaların olabilmesine rehberlik ediliyor. Kitabın Künyesi: Kemal Beydilli, İki İbrahim Müteferrika ve Halefi, Kronik Yayıncılık, 1. Baskı, Şubat 2019, İstanbul. Yunus Özdemir

İki İbrahim Müteferrika ve HalefiKemal Beydilli · Kronik Kitap · 201910 okunma

·

101 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.