Galiyevcilerin Tatar-Başkurt Devleti Projesi
Rus Çarlığının dağılma sürecinde ve Sovyet devletinin kurulma aşamasında Tatar-Başkurt bölgelerini içine alan çeşitli devlet projeleri ortaya atıldı. Tatar-Başkurt Millet Meclisi’nin kabul ettiği İdil-Ural devleti ve belli bir süre faaliyete de geçirilmiş olan Trans-Bulak devleti buıjuva-milliyetçi kesimlerin tasarılarıydı. Bolşevik devrimi ve iç savaş süreciyle birlikte bu tasarılar gündemden çıktı ve sadece Müslüman sosyalistlerin tasarımı olan Tatar-Başkurt Cumhuriyeti tartışılmaya başlandı. Stalin ve Lenin, 18 Mart 1918’deki Kazan Komünistleri Toplantısında, Mollanur Vahidov’un ve Galiyev’in ısrarla savundukları Ural ve Volga Nehri'nin orta bölgesinde Tatar-Başkurt Sovyet Cumhuriyeti'nin kurulması kararını kabul etmek zorunda kalmışlardı Söz konusu toplantı çok şiddetli tartışmalarla geçmişti. Rus delegeler böyle bir kararı protesto ettiler. Slav ve Baltıklı Bolşevikler, Müslüman sosyalistlerin idari yeteneklerine güvenmiyorlardı. Özellikle, Tatarların şehri olan Kazan Eyaleti'nin Sovyet Başkanı olan Litvanyalı Grasis, "Müslümanlarda omurga yok" diyerek bu görüşünü açık olarak alaylı bir şekilde dile getirdi. Vahidov, toplantıda Grasis’in ve diğer Bolşeviklerin çıkışlarına çok sert bir karşılık verdi: "...Tesisi tasavvur olunan Tatar-Başkurt Cumhuriyetinin en muhalif düşmanı olan Kazan Sovyeti’nin Vekili Grasis, Müslüman sosyalistlerinin omurgası olmadığını söylüyor. Bunun böyle olup olmadığı meselesini ileriye, Grasis’in psiko-patologlar tarafından incelenip gelecek asırlara yadigâr olmak üzere müzeye verileceği vakte kadar tehir edelim. Şimdilik bizi meşgul eden daha önemli meseleler var... Biz, Tatar-Başkurt Cumhuriyeti’nin Müslümanlar için devrim yolunu gösterici yıldız olabileceğine kaniyiz. Bu cumhuriyetin tarihi ehemmiyetini, Rus halkları içinde beliren hareketin beynelmilel vasattaki yerini takdir edemeyenler göremezler..." Alınan kararlar, Vahidov ve Müslüman sosyalistler için, stratejilerinin gelişimi açısından son derece önemliydi. Mazlumlar enternasyonali çerçevesinde oluşturulması düşünülen birleşik federatif devletler projesinin gerçekleştirilmesi sürecinde çok büyük bir adım atılmıştı. Vahidov’a göre Tatar- Başkurt devleti, bu projenin itici gücü, lokomotifi olacaktı. Mollanur Vahidov, toplantıda bu olumlu gelişmeyi de vurguluyor ve konuşmasını şu şekilde tamamlıyordu: "Yoldaşlar, Müslüman işçiler, köylüler, öz medeniyetiniz, önünüzdeki parlak istikbaliniz namına birleşiniz. Irak, Hindistan, Mısır, eski İran’ın sahillerinde, Asya sahralarında milyonlarca Müslümanın Avrupa buıjuvaziyası altında ezilip yandıklarını unutmayınız. Eğer sizin gönülleriniz onları azat etmek, onları beynelmilel azatlık yoluna girdirmek ateşiyle yanıyorsa, birleşerek kızıl bayrak altına koşunuz. Yoldaşlar! Aharin Kafkas dağlarından, geniş Sibirya sahralarından, köy ve şehirlerden, doğmak üzere olan Tatar-Başkurt Cumhuriyeti'ni koruyunuz. Yaşasın Tatar-Başkurt Cumhuriyeti! Yaşasın büyük yarınlara doğru ilerleyen Müslüman proletarya! "
Sovyet Hükümeti Tatar-Başkurt Sovyet cumhuriyetini kurma kararını ilan etmiş ve 23 Mart 1918 tarihli Pravda gazetesinde aşağıdaki “Tatar-Başkurt Cumhuriyeti Tasarısı”nı yayımlamıştır: “Milletler Halk Komiserliği, Tatar-Başkurt devrimci kitlelerinin arzularını dikkate alarak ve Rusya’nın Sovyet Cumhuriyetlerinin federasyonu olduğunu ilan eden III. Sovyetler Kongresinin kararlarına dayanarak Halk Komiserleri Heyeti’nin direktifleriyle Rusya Federasyonu’nun Tatar- Başkurt Sovyet Cumhuriyeti hakkındaki şu tasarıyı hazırlamış bulunuyor: 1. Güney Ural ile Orta İdil boyu toprakları Rusya Sovyet federasyonunun Tatar-Başkurt Sovyet Cumhuriyeti olduğu ilan edilir. 2. Sınırlar tespit edilirken Başkurt ve Tatar devrimci teşekküllerinin projesi (Bütün Ufa vilayeti, Orenburg vilayetinin Başkurt kısmı, Çuvaş ve Seremis kısımları hariç Kazan vilayeti ve Perm, Viyatla, Simbirsk ve Samara vilayetlerinin bitişik Müslüman kısımları) esas alınan Cumhuriyet sınırlarının nihai tespiti bu Cumhuriyetin kurucu Sovyetler kongresine bırakıldı. 3. Cumhuriyetin Batı kısmı ile Başkurdistan arasındaki siyasi ve iktisadi ilişkiler, Tatar- Başkurt Cumhuriyeti kurucu Sovyetler Kongresi tarafından belirtilir.”
Tasarının altında imzaları olan şahsiyetler de önemliydi: Milletler Halk Komiseri J.Stalin, İç Rusya Müslüman İşleri Komiseri Mollanur Vahidov ve Komiserlik üyeleri Ş. Manatof ile G. İbrahimov. Müslüman Sosyalistlerin çok önemli bir başansı olan bu kararın akabinde, Kazan Vilayet Sovyeti, Ural Bölge Sovyeti ve Simbırsk Vilayet Sovyeti temsilcileri milliyetçiliğe verilen bir taviz olarak gördükleri Tatar-Başkurt Cumhuriyetinin kurulması aleyhine çalıştılar.
17 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.