Moğolların kendi kültürlerine yakın aktiviteleri nedeniyle, sufilik içinde özellikle muvelleh dervişlere yakın ilgi gösterdiklerini söylemek mümkündür. Ancak burada Moğolların muvelleh dervişlerle, ilk karşılaşmalarının olumsuz bir şekilde olduğunu da vurgulamak gerekmektedir. Moğol hükümdarı Hülagu, karşılaşmış olduğu bir grup Kalenderî dervişin
Sayfa 109 - Kitap Yayınevi, İnsan ve Toplum Dizisi - 70, 2. Basım, Birinci Bölüm, Şam ve Anadolu Dolaylarında 7./13. Yüzyılda Tasavvuf ve Muvelleh Dervişlik, MUVELLEH KAVRAMI VE TARİKATLAR, Rifâîlik, Moğollarla Yakın İlişkiler
ATATÜRK
Salondan çıktıktan sonra, Hacı Adil'e bu zatın kim olduğunu sordum.
- Mustafa Kemal Bey, dedi.
Sonra biraz şaşıca gözlerini manâlaştırarak, ilave etti:
- Yamandır!
'' En çok yadırganan kölelik hukuku da böyledir. İslam'dan önce sosyal yaşantıda bulunan fakat İslam'ın getirdiği hükümlerle ve kölelerin azat edilmesine ilişkin teşviklerle, bir müddet sonra vakıa olarak ortadan kalkan kölelik hukukunda dahi; bu şefkat bu merhamet vardır. kapitalist bir toplumda işçi olmaktansa, İslam toplumunda köle olmak gerçekten çok daha iyidir. Çünkü kölesi olan herhangi bir Müslüman, kölesine zulmetmekten menedildiği gibi, bu kölesine yediğinden yedirmek, içtiğinden içirmek giydiğinden giydirmekle mükelleftir.
Nitekim bir hacının yanında asgari ücretle çalışan evli bir kardeşimize, Müslüman olduğunu iddia eden o hacıya gidip ''Senin yanında işçi değil, köle olmak istiyorum'' demesini söyledik. T.C. hükümetinin işçi hukukunu severek kabul eden hacı(!), İslam'ın kölelik hukukunu kabul ettiği zaman, o Müslümana yediğinden yedirmesi, giydiğinden giydirmesi gerekmektedir. oysa saygıdeğmez hacının sadece mutfak masrafı, Müslümana verdiği asgari ücretin 3-4 katıdır.
Bu örnekleri fazlalaştırmamız, İslam'ın rahmetinden ve insanlara merhametinden daha birçok örnekler vermemiz mümkündür.
Çünkü İslam, severek ve sevinerek tebliğ edebileceğimiz, insanlara onurla anlatabileceğimiz bir gerçektir.
Sayfa 132 - İNSAN DERGİSİ YAYINLARI
Hacı Bayram Veli
Fatih'e İstanbul'un fethinde o kadar yardım ettikten sonra çekilip köyüne gidecek kadar vakar ve haysiyet sahibi olan, mektuplarında ona sahip olduğu manevî rütbeden bir akran gibi hitap eden, nasihatler veren, "Eğer padişaha huzûr-i sûrîmiz matlup ise biz anda varırız veya padişahla diyar-ı Arab i beraberce feth ederüz." diye ufuk gösteren Akşemseddin'in şeyhinin köpekleriyle bir sofraya Hacı Bayram Velinin oturması ancak XV. asır Türkiye'sinde görülür.
Hacı Bayram Veli
Hacı Bayram, sade Hakla Hak olan bir veli değildir. Türk cemiyetinin bünyesinde gerçekten yapıcı bir rol de oynar. Kurduğu Bayramiye tarikatı esnaf ve çiftçinin tarikatidir. Böylece Anadolu'da Horasanlı Baba İlyas'la başlayan geniş köylü hareketiyle ahîlik teşkilâtı onun etrafında birleşir
Hacı Bayram'ı Roma kartalının bu mermer yuvasında çilehanesini seçmeye götüren gizli tesadüf nedir? Camiinin altındaki dar çile odasında geçirdiği ibadet ve murakabe saatlerinde, yanı başında güneş vurdukça yaldızlı akislerle pırıldayan ve üstüne diz çöktüğü toprakta bir nevi iğva gibi gizlenmiş duran bu taştan dünya, kendisininkinden büsbütün ayrı zaferleri terennüm eden bu iyi yontulmuş mermerler, o sert ve kibirli Roma hemşehrisi çehreleri acaba onu rahatsız etmiyor muydu? Bu velinin rahmanî rüyasına komşularının mağrur sükûtundan sızan düşünce ve duygulan bilsek ne kadar iyi olacaktı.