Megasonik Siklon
@hitcaw
Antik Çağ, felsefe, doğa bilimleri, mitoloji, psikoloji, anı-biyografi ve deneme temel ilgi alanlarım.
to the setting sun.
Öğretmen
Antalya
440 okur puanı
Mart 2016 tarihinde katıldı
Şu anda okuduğu kitaplar
Okuma Hedefleri
Biyolojinin en temel meselesi, madde ve ruhun buluştuğu bir bedende açığa çıkan imgelerdir. Bu imge ve işaretler, doğal planın kendisine düşen parçasını uygulayan hayvanın davranışlarında görünür olan görüngülere karşılık gelir. Örneğin bir kenenin, memeliden yükselen kokuya yönelmesi, bir tür refleks ya da güdü değil, bir işaret veya imge gibi anlaşılmalıdır; sınırlı da olsa, bir muhayyilenin üretimi gibi anlaşılmalıdır. Büyük doğa planı bu sayede, icracısı canlılarla buluşur.
Sayfa 15 - Uexküll'de Doğanın Görüngübilimi - Akademim YayınlarıKitabı okuyor
Doğal plan, işlevler şeklinde, anlamlar içerisinde icra edildikçe tanımını bulur. Uexküll'ün post-yapısal denilebilecek doğabiliminde bu plan önceden kesin çizgileriyle mevcut değildir. Örneğin insanca bir Umwelt'in yeryüzüyle çakıştığı bir zamanda, bu plan insanca işlevlerle uyumu ayrıcalıklı kılar. Doğal senfoni biraz da insan için çalmaya başlar. Doğanın kendi planını icra etmek için "seçtiği" parçalar, bitkiler, hayvanlar, insanın Umwelt'i için uygun varlıklarla kurulur. Bir hayvanın diğeri için taşıdığı başkalık yok olur ve her canlı insanca bir dünyanın nesneleri olmaya başlar. İnsanın "dünya yaratan" eylemi, başka dünyaları görünmez kılan, sesini kısan bir işgalle sonuçlanır. Başka hayvanlar, bu dünyaya uygun düşen nesneler, işlevli parçalar hâlini aldıkça varolabilirler. İnsanca işlev ve anlamların var ettiği nesneler olurlar. Bu nedenle kendi dünyalarında, Heideggerce söylenirse, "sıkışıp kalırlar."
Sayfa 14 - Uexküll'de Doğanın Görüngübilimi - Akademim YayınlarıKitabı okuyor
Çoğulluk zeminindeki Umwelt'ler ardında kaynaşan farkları bir araya getiren, "besteleyen" bir plan vardır. Zaman ve mekânın ötesinde kendi "devasa klavye"sini çalan Doğa, tüm canlıların katıldığı kuşatıcı bir "senfoni"nin icrasına imkân verir. Darwin'in evrim teorisinden daha geniş kapsamlı olan bu plan, her Umwelt'te farklı bir melodi ya da ritim taşıyan bir müzik eseri gibi karşılığını bulur. Uexküll, bağlantıları olmasa da, birbirlerini dışlasalar da, her canlının büyük bir müzikal bestede olduğu gibi, iç içe geçmiş dünyalarının varlığını bulgular. Üstelik bu dünyaların sakinleri, aynı monadlarda gibi, çoğu zaman diğerini duymadan, biri diğerinden etkilenmeden yaşar giderler.
Sayfa 13 - Uexküll'de Doğanın Görüngübilimi - Akademim YayınlarıKitabı okuyor
Okur Takip Önerileri
Uexküll için, en basit hayvan yaşantısını dahi nesneleştirmek olanaksızdır. Başka bir Umwelt'te saklı bir anlamı veya "motif"i anlaşılır kılmak, bu hayvan çevresiyle işlevsel bir işbölümünü, paylaşımı da gerektirir; bu işbölümü şiddete dayalı da olabilir. Örneğin Uexküll'e göre, karasinek dünyasının motifleri, örümcek dünyası için inşa edici bir arketip niteliğine sahiptir. Benzer bir bağlantı, kene ve memeliler arasında da bulunabilir. Memeliler dünyasından yükselen bazı duyumlar, kokular, tenin ılık dokusu, nüfuz edilebilir bir ten, kene için inşa edici motiflerdir.
İki canlı arasında motiflerin paylaşımıyla yaşam bulan bu "kontrpuan ilişkisi" veya "işlevsel işbölümü", iki dünya arasında görüngü alışverişini mümkün kılar. Bu etkileşim sırasında bir Umwelt diğerine temas etme olanağıyla donanır. Bu bağlantıyla, başka bir canlının dünyasına dönük araştıran bir gözlem alanı değil de, diğeriyle "doğal" bir anlamın, işlevin paylaşıldığı bir görüngü dünyası açılır. Bunun dışında, diğer canlının kendi özel dünyasında açığa çıkan duyum ve eylem çevrimini anlamak zordur. Uexküll, bu zorluğu, genel bir "plan" ya da "tasarım"ın parçası saydığı anlam ve işlevlerin değerlendirilmesi yoluyla olanaklı olduğunu ortaya koyar. Bu plan, beni başka canlılarla bir arada tutan, neredeyse metafizik tınıları olan büyük bir tasarımdır.
Sayfa 12 - Uexküll'de Doğanın Görüngübilimi - Akademim YayınlarıKitabı okuyor
Herhangi bir hayvanı evrim sürecinde daha aşağı ya da yukarıda gibi işaretlemek çok öğretici olmaz. Yalnızca farklı bir canlı konumu işgal eden bir başka çevrenin sakini vardır ortada. Bu doğabilim içerisinde, keneyi, insanı ya da Tanrı'yı varlıkbilimsel olarak eşanlamlı ve eşbiçimli kılmaya dönük bir yaklaşım vardır. Hayvan, insanların öznesi olduğu evrensel ve bilimsel bir dünyanın nesnesi değildir; kendi uzam ve zamanlarında yaşan süren bir başka canlıdır.
Sayfa 8 - Uexküll'de Doğanın Görüngübilimi - Akademim YayınlarıKitabı okuyor