Hükümdar

Machiavelli'nin hükümdar adlı eseri menfi ve müspet yönden ele alınabilmekle birlikte düşünceleri yaşadığı döneme göre değerlendirildiğinde geçerli olan ve zamanını aşamayan veya hala günümüzde uygulanan yöntemler olarak pek çok alt başlıkta tartışılabilir. Yazıldığı devir itibariyle farklı cumhuriyetlerden meydana gelen İtalya'nın siyasi birliğini ve yabancı ülkelere (Fransa-İspanya) karşı bağımsızlığını sağlaması için Lorenzo de'Medici için kaleme alınmıştır.

Tam bağımsızlığı sağlayacak lider, koşullar gereği devleti ilk başta MONARŞİ (saltanat veya yeni hükümdarlık) ile yönetecek ve otoriter olup gerekirse şiddete ve zorbalığa başvurabilecek. Ancak, bu şiddet ve zorbalık yöneticinin ihtiraslarına alet olmamalı ve devletin ebediyeti için gerekli olduğunda başvurulmalıdır. Fakat yazar, iktidar olmuş kişinin hırs, iktidarı kaybetmeme ve güç zehirlenmesi yaşaması muhtemel durumda devletin menfaatini kendi çıkarının önüne koymasının mümkün olup olmayacağını irdelememiştir. (Bertrand Russell-İktidar adlı eseri tavsiye edilir)

Machiavelli'nin hayali ise daha sonra ülkenin CUMHURİYET ile idare edilmesi olup uygar bir hale bürünmesidir. Cumhuriyetle yönetim şeklinden kastı soylu-erdemli bir zümrenin iktidarı olup oligarşik bir siyasi idaredir. Bu tasavvuru da medeniyetin temeli olduğunu belirterek ileri sürüyor. Yazar, yasalarla belirlenmiş bir devlet düzeni isteyip din adamlarının siyasete girmesine de karşı çıkıyor(Laiklik).

Machiavelli, insan haklarının saygınlığından ve hümanizmadan bahsetmiş olup bu erdemlerin gelecek yüzyıllarda ortaya çıkacak aydınlanmacı insanın mayasını oluşturacağını belirtmiştir. Yazar, hükümdar olma şekillerinin beceri-yazgı-hile-seçim'le elde edilebileceğini ileri sürerek 4'e ayırmıştır. Güçlü hükümdarlıkların temelinin ise iyi kanunlar ve donanımlı silahlı kuvvetlerden meydana geldiğini öngörmüştür. Yazar, fikirleriyle uyuşmayan olgu ve tecrübelerin tamamını yazgıya bağlayıp iktidarın uhrevi bir kaynaktan gelebileceğini belirterek bazı düşüncelerinin temelsiz olmasına sebebiyet vermiş.

Machiavelli'ye göre hükümdar; merhametli, dürüst, sözünde duran, insancıl ve dindar olması gerekip olamıyorsa da böyle böyleymiş gibi görünmelidir.

Eser, dönemindeki birçok kişi ve toplumu etkilemiş olup halen de etkilemeye devam eden bir siyasi klasiklerden birisidir ve Makyavelizm akımını oluşturmuştur. Özellikle; ilber Ortaylı'nın İmparatorluğun en uzun yüzyılı adlı kitabında da belirttiği şekilde Machiavelli, 16. ve 17. yüzyılda Slav irredantizmi ile daha sonra balkan milliyetçiliği ve bağımsızlığının temelinin atılmasına mahir bir yazar olmuştur. Hükümdar, Hırvat düşünürleri ve daha kapsamlı olarak Balkan burjuvazisini (Hırvatistan-Yunanistan-Sırbistan-Bulgaristan) etkileyen bir eserdir.

Uygar bir demokratik toplumlarda ve yönetimlerde, Makyavelizmin bazı evrensel ve zamanını aşan görüşleri hariç yalnızca dönemi ile ilgili İtalya'nın siyasi bağımsızlığı için temellendirdiği fikirlerinin uygulanma ihtimali zor ve ilkeldir. Bu sebeple eseri değerlendirirken külliyen iyi veya kötü demekten ziyade 15. ve 16. yy Avrupa ve bilhassa İtalya tarihini de okuyarak kanaatte bulunmak daha sağlıklıdır.