Hüsn ü Aşk'ın Diğer Mesnevilerden Farkı
Bütün bunlardan dolayı Hüsn ü Aşk hikayesinde, soyutlanmış bir Mevlev'i muhitinin anlatıldığından, "Ben-i Muhabbet" kabilesinin de reel plandaki "Mevlevi dervişleri" olabileceğinden söz etmek istiyoruz.
Buradan yola çıkarak Mekteb-i Edeb'in tekkeye, Molla-yı Cünün'un bir Mevlevi şeyhine, Zatüssuver kalesinin de dünya zevklerine, insanın dünyevi alemine tekabülünü daha iyi anlama imkanı buluruz. Ne var ki, hikayede kendisi ne önemli bir fonksiyon yüklenen Sühan böyle düşünülemez.
Sayfa 102 - Necmettin Turinay
Hüsn ü Aşk'ın Diğer Mesnevilerden Farkı
Aşık Garib'in sevgilisine ulaşmak ve onu bulmak amacıyla giriştiği yolculuk; Mecnûn'un Leyla için çöllere düşmesi; Ferhad'ın Bisütun dağını delmek için giriştiği başı sonu gelmez meşakkatlerle, Hüsn ü Aşktaki Diyar-ı Kalp yoluculuğu ara sında en ufak bir benzerlik mevcut değildir.
Diyar-ı Kalp yolculuğu fizik planda gerçekleşen bir zorlu seyahat olmayıp, bilakis doğrudan doğruya insanın kendi içinde seyrettiği rûhî bir haldir.
Daha açık ifadesiyle Aşk'ın bu seyahati, vücudu ile Ben-i Muhabbet kabilesi arasında bulunurken, onun kalp ve ruhunda idrak ettiği manevi bir halden, bir "iç yaşayış" tan başka bir şey değildir.
Böylesi bir "iç yaşayış"la, eski hikayeler içinde ilk defa Hüsn ü Aşk vasıtasıyla yüzyüze gelebiliyoruz. Bu "iç yaşayış"ın anlatımı esnasında bilinçli bir somutlaştırma söz konusu. Galib şiirinin gücü, zaten bu somutlaştırma kabiliyetinde kendini ortaya koyuyor.
Sayfa 98 - Necmettin Türinay
Hüsn ü Aşk'ın Diğer Mesnevilerden Farkı
Hüsn ü Aşk, eski mesnevi-hikaye kurguları ile ciddi bir farklılık arzediyor. Onların hemen çoğunda gözlediğimiz "üç aşamalı" yapıya karşılık, burada hikaye dört bölüm halinde tezahür ediyor:
Hikaye kişilerinin tanıtıldığı ve Hüsn'ün sevgisinin öne çıkarıldığı ilk bölüm;
Hikâye kişilerinden ikisinin hemen hemen hiç bir klasik mesnevide karşılaşmadı ğımız biçimde, bilinçli olarak rol ve fonksiyon değişimine uğratıldıkları ikinci bölüm;
mesnevide asıl hareketi temsil eden Aşk'ın başından geçen maceraların nakledildiği, Diyar-ı Kalb'e ulaşmanın amaçlandığı ve "fantastik" anlatırnın egemen olduğu üçüncü bölüm;
ve nihayet eserin sonlarına doğru ortaya çıkan "vuslat" bölümü.
Sayfa 89 - Nurettin Turinay