Doğruluk sırf kendisi için araştırılır. Herhangi bir şeye sırf kendisi için yönelmiş kişiler başka hiçbir şeyle ilgilenmezler. Doğruyu bulmak zordur ve ona giden yol zahmetlidir.
(İbn Heysem)
Latin Batıda 1000 yılından sonra bütün alanlarda Rönesans yaşandığına dair bir klişe söz konusudur; gerçekten de XI ile XIII. yüzyıllar arasında siyasi ve toplumsal hayatta, sanat, ekonomi, ve teknoloji alanlarında köklü dönüşümler yer alır. O dönemde yaşayan insanlar da enerji ve fikir alanında gerçekleşen bu Rönesans'ın bilincindeydi;
Rebî’ İbn Heysem gözünü o derece korur ve etrafına bakınmazdı ki bazıları onu kör bile zannetmişlerdir. Yirmi sene İbn Mes’ud ile düşer kalkardı. Hatta İbn Mes’ud’un cariyesi onu görünce, İbn Mes’ud’a, “kör dostun geliyor” derdi. İbn Mes’ud da onun bu sözüne gülerdi çünkü onu içeri almak için kapıyı açtığı zaman gözlerini kapamış ve başını yere eğmiş görürdü. İbn Mes’ud ona bakınca:
“Tevazu ile yalvaranları müjdele.”
ayetini okur, “Vallahi Peygamber Efendimiz seni görse sevinirdi” (diğer rivayette seni severdi, diğer rivayette de gülerdi) derdi.
İslâm filozofları, çalışmalarında psikoloji üzerine fikirler ve teoriler ortaya koymuşlardır. Bu açıdan İslâm tarihinin en meşhur filozofları aynı zamanda en meşhur psikologlarıdır.
Kindî (ö. 866), Ebu Bekir er-Râzî (ö. 925), Ebu Zeyd el-Belhî (ö. 934), Fârâbî (ö. 950), İbn Miskeveyh (ö. 1030), İbn Sînâ (ö. 1037), İbn Heysem (ö. 1040), İbn Hazm (ö. 1064), Gazâlî (ö. 1111), İbn Tufeyl (ö. 1185), İbn Teymiyye (ö. 1328) ve İbn Kayyim el-Cevziyye (ö. 1350) gibi düşünürler bu konuda öne çıkan isimlerdir.
Rivayete görü Rasúlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Ebu Heysem İbn et-Teyhân'a bir hizmetçi va'deder. O arada Allah Rasûlü'ne üç köle getirilir. İkisini verir, biri kalır. Bu sırada Fatıma gelir babasından bir hizmetçi ister ve: "Değirmenin elimde bıraktığı izlere baksana!" der. Rasülullah Ebu Heysem'e verdiği sözü hatırlar ve: "Ebu Heysem'e verdiğim sözüm ne olacak?" diyerek -daha önce kızına da söz vermesine rağmen- nâzik elleriyle değirmen çevirdiğini bilmesine rağmen onu kızına yeğler.