Bu yabancılaşma, aydını, kurtuluş adına, islâm dışında her yönü yoklamaya, her yolu denemeye itmiştir. Irkçılık, din düşmanlığı, komünizm, sosyalizm, kapitalizm v.b. materyalizmin ve dışa mahkumluğun her çeşidi sergilendi derece derece islâm âleminde. Tek denenmeyen, kendine köklü bir şekilde dönüş fikridir. Hatta, bu türlü bir sağduyu çağrısı, hep boğulmak istenmiştir.