1956 Macar İhtilali
François FejtöQuotes
Macar gençliğinin ihtilâli sona ermiştir. Gençliğin sesi bir kan ve ateş deryasında boğulmuştur. Bütün bunlara rağmen inkârı mümkün olmayan bir hakikat hâlâ yaşamaktadır. Rusların Budapeşte'ye hücum ettikleri gün isimsiz bir teleks memuru bu hakikatı yanmakta olan şehrin bilinmeyen bir yerinden bütün dünyaya şöyle haykırmıştır:
"RUSLAR HARBİ KAZANDILAR, FAKAT DÂVAYI KAYBETTİLER!”
1956 sonbaharı başında, bir yenilik için mücadele eden yazarlar, sanatçılar, halkçılar arasında hiçbiri bir kıyameti, sert bir karışıklığı, kurumların tamamını sorgulamayı, hatta gittikçe azalan Sovyet baskısındaki orduya muhalefet etmeyi aklından geçirmiyordu. Bir karabasandan uyanırcasına Stalin'in üç yıl önce öldüğünü ve haleflerinin ona göre daha iyi niyetli olduklarını unutan Macar gençliği despotizme karşı ayaklandı. Dünyadaki sempati gösterilerinin koruması altında olduklarını sanarak gerçekten bağımsız ve özgürlermiş gibi teşkilatlandılar. Çekingen hatta köklü reformlarla yetinmeyip ulusal egemenliklerini ilan ettiler.
Sayfa 10 - Bilgi Kültür Sanat, çev. F. Bülent KocamemiKitabı okudu
Komünizm varsa eşitlik vardır ama adalet yoktur.
Rakoşici rejime oranla Macarlar daha bir güven duygusu içine girdiler. Bu açıdan bakılınca ayaklanmanın boşuna olmadığı görülür. Ama ihtilalin bastırılışı çok sert olmuştu. Tunaaşırı Ulusal Komitesi üyeleri 1957 yılında mahkemeye verildiler. Attila Szigethy hapishanede intihar etti. Dudas, Mindszenty'yi serbest bırakan birliğin komutanı Teğmen Palinkas-Palaviccini gibi idam edildi. Profesör Istvan Bibó ömür boyu hapse mahkum edildi. Tibor Dery, Gyula Hay, Tibor Tardos adlı yazarlar 2 ile 4 yıl arasında hapis cezasına çarptırıldılar.
György Lukacs'ın bir gün dediği gibi, kaybedenler daima haksızdırlar. O kadar da doğru değil. Birçok mağlubun gözünde ihtilal boşuna yapılmadı, çünkü, bütün halkın yüksek sesle yüreğindekini haykırmasını ve asırlık rüyasını ifade etmesini sağladı: Bağımsızlık, demokrasi, tarafsızlık...
Sayfa 11 - Bilgi Kültür Sanat, çev. F. Bülent KocamemiKitabı okudu
Öğrenciler daha az tedirgindi. Fırsatı değerlendirerek bir kitlesel gösteri tertipleyerek diğer üniversitelerin öğrencilerini ve fabrika işçilerini kendilerine katılmaya çağırmaya karar verdiler. Hocaları onları tedbirli olmaya davet ederek şu açıklamayı yaptılar: "Sessiz bir gösteri istiyoruz. Çünkü, sadece sessiz, huzurlu ve düzenli gösteriler hedefimize ulaşmam sağlar." Öğrenciler bu hedeflerin başlıcalarını 16 maddede topladılar: Sovyet askeri birliklerinin ülkeden gitmesi (öğrenciler Macaristan'ın Varşova Paktı ile yaptığı anlaşmadan habersiz görünüyorlar), Parti yöneticilerinin gizli oyla militanlar tarafından seçilmesi (büyük çoğunluğu Parti üyesi olmayan öğrencilerin böyle bir talepte bulunması tuhaftır); hükümetin yoldaş Imre Nagy başkanlığında yenilenmesi ve Stalin-Rakosi sempatizanı bütün yöneticilerin gönderilmesi; Matyas Rakosi, Mihaly Farkas ve yandaşlarının halka açık yargılanması; gizli oyla ve birçok partinin katılımıyla genel seçim düzenlenmesi; işçilere grev hakkı; Sovyet-Macar anlaşmalarının gözden geçirilmesi ve düzeltilmesi; yabancılarla ticari ilişkilerle ilgili raporların yayımlanması ve Macaristan'ın ödediği tazminatın kesin miktarının açıklanması; uranyum yataklarının işletilmesi ile Ruslara tanınan haklar hakkında bilgi verilmesi; asgari ücret güvenceli yeni ücret ayarlamaları; ekonomik ve siyasi davaların gözden geçirilmesi, suçsuzların iade-i itibarı; yeni öğrenci teşkilatı için yüksek tirajlı bir günlük yayın yaratılması.