Anka'nın Sonbaharı Gönderileri
Anka'nın Sonbaharı kitaplarını, Anka'nın Sonbaharı sözleri ve alıntılarını, Anka'nın Sonbaharı yazarlarını, Anka'nın Sonbaharı yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Said Halim Paşa hükümeti 23 Mart 1916’da çıkardığı başka
bir geçici kanunla, yabancı şirketlere Türkçe kullanma zorunluluğu getirir. Yabancı imtiyazlı şirketler, zorunlu hâller, teknik konular ve yabancı kuruluşlarla yaptıklarının dışında kalan
bütün yazışmalarında Türkçe’yi kullanmak mecburiyetindeydi.
Bu kanunla Türkçe kullanımı zorunlu hâle getirilerek
hem Osmanlı vatandaşlarına yeni bir istihdam alanı yaratılması,
hem de bu çalışanlar vasıtasıyla yabancı şirketlerin içeriden
denetlenmesi amaçlanıyordu.
Sayfa 193Kitabı okudu
İttihatçılar Birinci Dünya Savaşı’nın puslu atmosferi içerisinde kapitülasyonların kaldırılmasını ciddi olarak ele alır ve bununla ilgili kararın esaslarını belirlemek üzere 1914 Eylül’ü başlarında
Adliye Nazın Pirizade İbrahim Bey’in başkanlığında bir komisyon
kurulur. Yapılan bu çalışmalar neticesinde 8 Eylül 1914’te
Prens Said Halim Paşa başkanlığında toplanan hükümet, komisyonun kapitülasyonlann lağvedilmesi yönündeki kararını
kabul ve aynı gün bu karan ilân eder; bu karara istinaden Osmanlı ülkesinde oturan yabancılar hakkında devletlerarası hukuk kurallannın uygulanacağı ve hâlen tatbik edilen ve kapitülasyon ismi verilen malî, İktisadî, adlî ve idarî bütün imtiyazların, onlardan doğan bütün ayrıcalık ve hakların lağvedildigi kamuoyuna duyurulur.
Sayfa 190Kitabı okudu
Yabancı şirketleri denetim altına alabilmek için II. Abdülhamid
döneminde de birkaç kez girişimde bulunulur. Ticaret Müsteşarlığı bu amaçla ilk olarak 1886 tarihinde bir nizamname
hazırlar. Nizamnamenin gerekçesinde, söz konusu denetim
hakkının kullanılabilmesine meşruiyet sağlayabilmek için
Avrupa ülkelerinden ve Amerika’dan örnekler verilir. Buna göre
yabancı bir şirketin Osmanlı ülkesinde faaliyet gösterebilmesi
için kendi ülkesinin konsolosluğundan alınmış bir güven
mektubunu takdim etmesi ve Osmanlı makamlarından ruhsat
alması gerekiyordu. Hükümetin müsaadesi olmaksızın şirket
içtüzüğü değiştirilemeyeceği gibi şirketin faaliyet alanı da genişletilemezdi.
Ticaret odalarının oluşturacağı komisyonların şirket faaliyetlerini sürekli olarak denetlemesi ve nizamnameye aykırı davranan şirketlerin ise cezalandırılması öngörülüyordu. Bu nizamname kamuoyuna açıklanmadığına göre büyük bir ihtimalle yürürlüğe konulamadı.
Sayfa 189Kitabı okudu
Devlet, mahkemelerini yetkili merci olarak kabul etmeyen,
vergi vermeyen ve denetimi reddeden yabancı şirketlerle kendi
vatandaşların arasında sorun çıktığında kapitülasyonlar yüzünden vatandaşlarının haklarını koruyacak tedbirleri alamıyor;
birçoğu kendi ülkelerinde de tescil edilmemiş olan bu şirketlere
herhangi bir denetim ve yaptırım uygulayamıyordu. Bu
yüzden özellikle 19. yüzyılın ikinci yansından itibaren, kapitülasyonların doğurduğu iktisadı sonuçlar reformcu devlet
adamları tarafından ciddi olarak tartışılmaya başlanır.
Sayfa 187Kitabı okudu
Çalışma hayatına işçi olarak giren kadınlar bir süre sonra
kendi işlerini kurarak işveren konumuna geçmeye başlar. Birkaç
örnek vermek gerekirse, Enver Hanım, asker elbisesi dikmek
amacıyla bazı evleri atölye haline getirir; Naciye Hanım, Hanımlar Fotoğrafçısı Naciye unvanlı bir fotoğraf stüdyosu kurar ve Seyyide Kemal Hanım da bir şekerleme imalathanesi açar. Bunların dışında, 11. Meşrutiyet döneminde büyük sermaye
gerektiren teşebbüslere de girişirler. Fatma Nüzhet Hanım’ın
öncülüğünde kurulan Haymana Siyah Kehribar Madeni
İşletme Şirket-i Milliyyesi ile Fatma Nefise Hamm’ın yine madencilikle ilgili faaliyetlerde bulunmak üzere kurduğu İş Yurdu
bunlara örnek olarak gösterilebilir.
Sayfa 176Kitabı okudu
Osmanlı toplumunda kadın, Tanzimat’tan sonra sosyal hayatın her şubesinde yavaş yavaş ön plana çıkmaya ve 19. yüzyılın sonlarına doğru da çalışma hayatında yer almaya başlar; özellikle II. Meşrutiyet’ten itibaren gittikçe hızlanan bu sürecin boyutları daha da genişler. Kadınlar kibrit, konserve, şeker, tütün, kereste, halı, dokuma, kâğıt, sabun, kimya sanayii ve sair iş kollarında istihdam edilmekteydi. Bazı alanlarda çalışan kadın işçi oranı erkeklere nispetle %95’lere çıkabildiği gibi, bazen de %25’lere kadar gerileyebiliyordu. Kadın işçilerin erkeklere tercih edilmesinin nedeni, aldıkları ücretin nispeten çok daha düşük olmasıydı. Kadınların aldığı ücret bazen erkeklerinkinin altıda birine kadar düşebiliyordu.
Sayfa 175Kitabı okudu