Yeni fikir cereyanlarımız, denilebilir ki en feyizli kaynaklarını iki büyük sistemde buldular: Sosyoloji, Durkheim'in sistemiyle, Felsefe ve metafizik, Bergson ile memleketin fikir hayatında kuvvetli bir anane yaptı. Yalnız, ilk taze ve hararetli bir alakanın tatminine koşan birkaç eserden başka, her iki sistemi kaynaklarından ve prensiplerinden alarak temayül ve inkişafları içinde takip edecek toplu bir eser daha çıkmadı, bunun için bu sistemlere ait bilgiler umumi fikirlerden ve dağınık, ikinci, üçüncü elden toplanmış tenkitlerden öteye geçmedi. Oldukça evrensel bir şümulü olan bir sistemi, tenkitlerinden ve son neticelerinden evvel, ilk hareket noktalarında görmek ve oradan adım adım takip etmek lazımdır. İşte bu ihtiyaçladır ki, üniversiteden beri yakından takip ettiğimiz bu iki sistemi etraflıca ve derinden tetkik etmeğe çalıştık ve senelerin sayısı altından geçip büyümüş olan bu tetkiklerimizi bugün (Bergson ve ilk eseri) ile (Fransız sosyolojisi ve Durkheim mektebi) adı altında iki eserle vermek imkânını buluyoruz Bunlardan bilhassa birincisi daha uzun bir zamanla, daha kesif bir çalışma yedi. Bununla beraber vasıta ve irşatların oldukça kıt olduğu uzak muhitlerde başlanan bu eserler, büsbütün kendi başlarına ikmal edilmiş değillerdir! Birkaç yıl evvel, Bergson için en çok istifade ettiğim bir eserin müellifi olan Jacques Chevalier'ye teşebbüsümü yazarak bu hususta yardımlarını ve irşatlarını dilemiştim. Değerli profesör diğer eserlerinden göndermek ve mektupla yardıma koşmak gibi büyük bir iyi kalplilik göstermekle kalmadı, bizzat filozofla uzaktan tanışmamıza delalet etmek gibi ileri bir alaka gösterdi…
