Hazar Yahudi Tarihi
Douglas Morton DunlopHazar Yahudi Tarihi Quotes
You can find Hazar Yahudi Tarihi quotes, Hazar Yahudi Tarihi book quotes, the most impressive sentences and paragraphs on 1000Kitap.Khazaria
Hazar isminin İbranice’de “o/u” sesli
harfleriyle yazılmakta ve “kuzari” olarak telafuz edilmekte (çoğulu Kuzarim) olduğunu belirtmek
gerekir. Diğer yandan Arapçada Khazar, Yunanca’da Khazaroi (Khazareis) bazen Khotzer (Khotzir),
Latince Chazari ve Gazari ve yine Hazar Yazışmaları olarak bilinen İbranice bel gelerde Kaz
Öncelikle Hazarların nispeten oldukça sınırlı ölçüde göçebe bir hayat sürdüklerini belirtelim. Zaten daha önce onlarla Kafkas bölgesinde karşılaşmıştık. Armenian Geography’de geçen bir pasajda Hazarların belirlenemeyen bir tarihte İdil nehri boyundaki kışlaklarından bahsedilmekte ve nehir ortasında bir adada yaşayan Barsillerin bu tehdit karşısında yerleşim birimlerini tahkim ettikleri anlatılmaktadır.Hazarlar bir ara Bulgarlarla sıkı müttefik idiler. Bulgarlar daha uzaklarda batı istikametinde yerleşirken, Hazarlar Kuban nehri vadisi merkez olmak üzere İdil ve Kafkaslar arasındaki kıyı şeridini de içine alan bölgeye yerleştiler. Ancak iki gurup arasındaki ilişkiler her zaman aynı seviyede kalmadı. Zamanla Hazar sınırları Bulgarlar istikametinde ciddi anlamda genişlemeye başladı ve VII. Yüzyılda ortaya çıkan bu gelişmeler Hazarlara batıda Don ve Kuban nehirlerine kadar geniş bir bölgede hâkimiyet sağlama imkanı verdi.
Theophanes’in aktardığı bilgilere göre Bulgarlar (Onogundur-lar), liderleri Kubrat önderliğinde Kuban bölgesinde güçlü bir biçimde organize olmuşlardır. Kubrat, 650 dolaylarında öldüğünde geride kalan beş oğluna birlik içinde olmalarını ve bağımsız bir hükümdarlık kurmamalarını emrederek sahip olduğu toprakları bıraktı, ama oğulları bu tavsiyeye uymadılar ve büyük kardeş bay baba mirasını devralırken, diğer kardeşler ayrılıp gittiler. İkinci kardeş Kotragus Don nehrini geçip Batbay’ın bölgesinin karşısına yerleşirken, üçüncü kardeş Asparuh, Dinyester’in batısındaki bölgeleri işgal etti. Dördüncü ve beşinci kardeşler ise Tuna’yı geçerek uzaklara gittiler. Bundan dolayı Theophanes tarafından “Sabık Sarmatya’daki Berzilya’dan çıkan büyük bir ulus” olarak tanımlanan Hazarlar, Karadeniz bölgesine yayılarak hâkimiyet kurmuş ve bölge halkını vergiye tabi kılmışlardır.176 Bu büyük değişim, Asparuh’un Tuna’yı geçip şimdiki Bulgaristan topraklarını fethetmesiyle 679 yılında gerçekleşmiştir.
Hazar Kağanları Fağfurlar ve Şâhenşâhlarla denkti.
Dolayısıyla burada bizi ilgilendiren konu Semerkandî’nin Hazarları ne şekilde sunduğudur. Arap ve Fars kaynaklarının yanı sıra diğer eserlerde görüldüğü üzere, Hazar kağanı İslam öncesi dönemin büyük hükümdarı olarak geçer ve Çin ve Sâsânî hükümdarlarıyla aynı düzeydedir. Bu şekilde gerçekliği tam olarak ispat edilmeyen yazılarda gördüğümüz kadarıyla, eski Hazar kağanının büyüklüğü konusu genel olarak sabittir. O, burada kendisini müziğe ve şaraba vermiş bir dinsiz veya gayr-ı müslim şeklinde resmedilir. Sonraki dönem Hazar kağanlarında görülmeyen biçimde etrafı cariyelerle çevrelenmiş ve toplumdan tecrit edilmiş bir yaşam sürmüştür. Ayrıca Arap prensi ona oldukça hürmetkâr bir biçimde davranmaktadır. Dahası o, bilgili ve içtendir ve basit bir mantık çerçevesinde insan ilişkilerini sürdürmektedir. Ancak bütün bunların, tarihî gerçeklikle hangi boyutlarda örtüştüğünü söylememiz mümkün değildir.
Ayrıca Artamonov, Poliak ve Zajaczkowski’nin Hazarların tari hiyle ilgili problemlere farklı bakış
açılarından yaklaştıkları kapsamlı çalışmalarından söz etmem gerekir. Artamonov’a ait Ocherki
drevneishei istorii Khazar isimli eser 1937 yılında çıkmıştır. Bu kitap, Hazarların ilk dönemlerini
kapsamaktadır ve verilen son tarih M.S. 738’dir. Yazar, önsözünde şark dillerini bilmediğinden
bahsedip bir arkeolog gibi yazmakta olduğunu söylemektedir. Artamonov, özellikle kendi ülkesinin
tarihiyle ilintili olduğu için Hazarlarla ilgilenmektedir. Sınırlamalara rağmen onun çalışması oldukça
objektif bir yaklaşım sergilemektedir.
Zeki Velidi’nin Gardizi’den aktardığına göre Romalı bir memuru öldüren Kırgızların ataları önce Hazar kağanının mahkemesine çıkarılmış ve daha sonra Yenisey civarına giderek yerleşmişlerdir. Fakat Kırgızların erken dönemlerde Doğu Avrupa’da yaşamış oldukları ve Hristiyanlığın başlangıcında Uralların güneyinde bulundukları inancı ile Zeki Velidi Hazarlar için erken dönemlerden bahsetmenin bir anakronizm olduğunu
düşünmemektedir.Bunlar, Hazarların eski çağ dönemini oluşturmak için oldukça dikkate değer iddialardır. Zeki Velidi’nin başvurduğu temel İslamî kaynak Gardizi’dir (1050 civarı) ve anonim olan
Mucmel et-tevarih ve’l-kısas daha geç dönemlidir (yine de VIII. Yüzyıl İbn el-Mukaffa’ya ve İslam
öncesi Fars kaynaklarına kadar). Fakat görünüşe göre Hazarların Hunlardan daha önce var oldukları
görüşü destek kazanmaktadır.
Daha önce yayınlamış olduğu muz L. N. Gumilev’in Eski Ruslar ve Büyük Bozkır Halkları, Peter
Golden’in Hazar Çalışmaları ve özellikle M. İ. Artamonov’un Hazar Tarihi’nden sonra Dunlop’un bu
eseri Hazar dosyasını dört değişik açıdan incelemektedir. Bundan sonra Hazarlar konusunda
okunacak ilave kitaplarla ancak bir iki virgül atılabilir.
Pers hükümdarı, Bab el-Ebvab, Tabarsaran ve Belencer’i fethetmiştir. Kalikala gibi birçok şehri o inşa etmiş ve buralar Pers kolonisine dönüştürülmüştür. Daha sonra Hazarlar, Perslerin kendilerinden aldıkları bölgeleri tekrar fethetmişler, fakat ellerinde uzun süre tutamamışlardır. Romalılar onları yenmiş ve Dördüncü Ermenistan’a bir vali atamışlardır.”
Tartışmanın sınırlı kelimelerle ve açık bir biçimde ortaya konulması takdir edilir türdendir. Ayrıca bu çalışmalara ek
olarak daha önce hiç yayınlanmamış olan İbni Fadlan’ın İdil Bulgarları üzerine yazdığı gezi notlarının
Prof. A. Zeki Velidi Togan tarafından düzenlenmiş hali mevcuttur.