Hazar Yahudi Tarihi
Douglas Morton DunlopHazar Yahudi Tarihi Gönderileri
Hazar Yahudi Tarihi kitaplarını, Hazar Yahudi Tarihi sözleri ve alıntılarını, Hazar Yahudi Tarihi yazarlarını, Hazar Yahudi Tarihi yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Müslüman yazarlar, Hazarların ortaya çıkış tarihine ışık bilecek ciddi miktarda kaynak
sunmaktadır. Bunların bir kısmı, Arapların İran’ı fethi öncesi yazılmış olan Pehlevice kaynaklardan
yararlanmaktadır. Arap ve Fars yazarların Hazarlar hakkında söyledikleri şeyler eski dönemler de
dâhil olmak üzere oldukça kayda değerdir. Hazar Devleti’nin Kuzey Kafkasya’da gelişmekte olduğu
dönemde yazılan bu kaynaklar, onları Orta Asya’da Müslümanlarla ilk çarpışan Türklerden farklı ele
almaktadır. Ancak Hazarların çağdaşlarıyla ittifak oluşturduklarını vurgulayan bir pasaj da dikkate
değerdir.
Görünüşe göre Hazarların Hunlardan daha önce var oldukları görüşü destek kazanmaktadır.
Horeneli Moses’in (V Yüzyıl) Ermeni Tarihi’nde 197-217 yılları arasında kalan 20 yıllık sürede Hazarlardan bahsedilmektedir. Buna göre Kuzeyli halk olan Kazir ve Basil kralları Venasep Surhap’ın yönetiminde, Doğu Kafkas sınırında Çor [Derbent] Geçidi’ni geçmek için bir anlaşma yaptılar. Onlar Kür nehrini geç tikten sonra Ermeni Valarş’ın büyük ordusu ile karşılaşmış ve kuzeye doğru sürülmüşlerdir. Daha sonraları Kuzey Kafkas kavimleri bir yenilgi daha almıştır. Valarş bu ikinci muharebede öldürülmüştür. Onun yerine geçen oğlu, Ermeni ordularını
tekrar muzaffer kılarak Hazarlar ve Basillere boyun eğdirmiştir. Her yüz kişiden birisi esir alınmış ve
bu halkların Roma’nın yargılama yetkisi altın da olduğunu gösteren bir anıt dikilmiştir.
Zeki Velidi’nin Gardizi’den aktardığına göre Romalı bir memuru öldüren Kırgızların ataları önce Hazar kağanının mahkemesine çıkarılmış ve daha sonra Yenisey civarına giderek yerleşmişlerdir. Fakat Kırgızların erken dönemlerde Doğu Avrupa’da yaşamış oldukları ve Hristiyanlığın başlangıcında Uralların güneyinde bulundukları inancı ile Zeki Velidi Hazarlar için erken dönemlerden bahsetmenin bir anakronizm olduğunu
düşünmemektedir.Bunlar, Hazarların eski çağ dönemini oluşturmak için oldukça dikkate değer iddialardır. Zeki Velidi’nin başvurduğu temel İslamî kaynak Gardizi’dir (1050 civarı) ve anonim olan
Mucmel et-tevarih ve’l-kısas daha geç dönemlidir (yine de VIII. Yüzyıl İbn el-Mukaffa’ya ve İslam
öncesi Fars kaynaklarına kadar). Fakat görünüşe göre Hazarların Hunlardan daha önce var oldukları
görüşü destek kazanmaktadır.
Ancak Hazarlar hiçbir yerde yalın biçimde Hun olarak tanımlanmamıştır. Priscus’un aktardığı
üzere eğer Hazarlar 448’den biraz evvel Hunlara boyun eğmişlerse, bu durumda onların bu tarihten
ne kadar zaman önce var oldukları sorusu ortaya çıkmaktadır. Bu noktada Zeki Velidi’nin şark
kaynaklarını temel alarak ortaya koyduğu konuyla ilgili diğer bakışlardan bağımsız görüşlerini ele almamız gerekir. O, sadece Müslüman kaynaklarında değil, Wei ha nedanına kadar giden (368-558)
Çince kaynaklarda da Türklerin aynı en eski izlerini bulmuştur.Buna göre Hazarlar lider rol oynamaktadırlar ve hatta ülkelerinde yerli konumdadırlar.