Henri Bergson felsefesinin temel karakterlerini izah etmeye çalıştığımız bu çalışmamızda, öncelikle onun hayatını, düşünce atmosferini ve bu atmosferin oluşumuna önayak olan fikir çevresini ele almaya özen gösterdik. Çalışmanın tabiatı gereği sonraki aşamalarda Henri Bergson’un sezgi temelli epistemolojisini ve ayrıca bilginin imkân ve olanaklarını biraz da onun nazariyesinden vermeye çalıştık. Tezimiz genel itibariyle şu dört evreden oluşturuldu.
Birinci evrede, Henri Bergson’un hayatı, eserleri ve düşünce çevresi ele alındı. Bergson’un yaşadığı çağdan günümüze fikirlerinin etkisi salt felsefi değil, bunun yanında çeşitli bilim dallarıyla ilintilendirilerek sürmüştür. Bu yüzden onun yaşadığı çevre ve fikri gelişimini değerlendirmek Bergson felsefesinin açılımını ortaya koymak bakımından önemli görüldü.
İkinci evrede, Henri Bergson’un felsefesinin genel konsept içindeki yeri ve işlevine değinildi. Bu kısımda, onun görüşlerinin mihverini oluşturan sezgi anlayışının genel felsefi düşünüşünün karakteristiğini nasıl belirlediği ve felsefi görüşlerine tarz olarak nasıl yansıdığı, hangi ekollerle bağdaştığına ya da etkide bulunduğuna değinildi.
Üçüncü evrede, H. Bergson’un epistemolojisinin, çağında baskın olan anlayışla mukayesesi ve onun baskın olan epistemolojik temellendirmeye getirdiği eleştiriler ele alınarak ve böylece sezgi temelli epistemolojisinin genel yayılımı ortaya konularak sezgi ve buna dayalı metafizik’in temellendirilmesinin hangi bağlamda gerçekleştirildiği görüldü.
Dördüncü evrede, onun epistemolojisi daha olgun ve sofistike biçimde ortaya konuldu. Bergson’un düşüncesini orijinal kılan ve sezginin insan gerçekliği içinde nasıl bir konum kazandığı ve serimlendiğini ortaya koyan çözümlemeleri ele alınıp irdelendi. Özellikle bilincin yapısı, buna dayalı olan bilimsel yöntemin saptanması, Bergsoncu epistemolojinin gerçekliği nasıl temellendirdiği ve bu temellendirmede sezginin rolü ve işlevi üzerinde duruldu. Nihayet Bergsoncu epistemolojinin üzerine inşa edildiği sezgi kavramının yaşamı, zamanı ve yaşamsal sürecin içindeki fonksiyonu nasıl etkilediği ortaya konulmaya çalışıldı.
Mehmet Nuri DEMİR
