İslam Hukukunda İctihad

Telfik

Bilhassa taklid yoluyla bir mesele ve amel üzerinde, iki veya daha fazla mezhebin farklı hükümlerini değiştirerek tatbik etmenin cevazı da müctehidler devrinden sonra münakaşa mevzuu olmuştur. Tecviz etmeyenlerin en kuvvetli delil olarak istinad ettikleri "İcma"", usûlde bahis mevzuu olan "icma-ı ümmet" değildir. Üzerinde ihtilaf edilmiş bir meselede -o da müctehidler devrinden sonra- bu nevi icma düşünülemez. İyi niyetle yapılan, ihtiyaca istinad eden, nasların lafız ve ruhuna aykırı olmayan telfikın caiz olmaması için şer'i bir sebep yoktur.

Sayfa 236Kitabı okudu

Miraç Buğra Tokaç

Bu ihtisas devri olan zamanımızda, her biri, gerekli olan islâmî ilimlerle; hukuk, iktisad, sosyoloji, psikoloji... gibi yardımcı ilimlerin bir veya birka- çında mütehassis zevatın teşkil edebileceği "ictihad şûrâsı"nda, mutlak icti- had şartlarının rahatça tahakkuk edebileceği kanâatindeyiz.

Sayfa 235Kitabı okudu

Reklam

Miraç Buğra Tokaç

Tek Mezhebe Bağlılık

Netice: Tatbikatta asırlardan beri dört mezhebin dışına çıkıldığı nadirdir. Ehliyeti sabit, re'yi de sahih bir yoldan menkul bulunan müctehidlerin, lüzumu hâlinde ictihadlarına uymakta şer'î bir mâni yoktur. Keza ictihaddan âciz olan mükellefin, bir mezhebe bağlanmasını mücib şer'î bir delil de yoktur. Ancak dinî problemlerini, ehliyetine ve ahlakına güvendiği âlimlerden sormak ve öğrenmek mecburiyeti vardır; çünkü onun için yegâne ilim yolu budur. Eğer bulunduğu yerde yalnız bir müctehid veya tek mezhebin müftisi varsa bu takdirde tek mezhebe uymanın vücûbu bahis mevzuu olabilir.

Sayfa 219Kitabı okudu

Miraç Buğra Tokaç

İçtihad Ehliyeti

İmam Şafii, er- Risåle ve el-'Umm isimli eserlerinde ictihad ehliyetinin şartlarını şöylece tespit etmiştir: "Kıyas için gerekli âleti elde eden kimseden başkası kıyas ve ictihad yapamaz. Bu da: a) Allah'ın Kitabı'nın hükümlerini; farzlarını, edebini, nasibini, mensûhunu, âmmını, hâssını ve irşadını bilmektir. Kitabın te'vile muhtemel olanına, Rasûlullah'ın sünnetiyle, sünnet bulamazsa müslümanların icmâı ile, icmâ da olmazsa kıyas ile istidlal eder. b) Kendisinden önce geçmiş bulunan sünnetleri, c) Selefin sözlerini, d) İnsanların icma ve ihtilafını, e) Arap dilini bilmeyen kimsenin kıyas ve ictihad hakkı yoktur, f) Bir kimse, aklı sağlam olmadıkça, benzer olan ve olmayanları birbirinden ayıramadıkça, aceleden sakınarak iyice tahkik etmedikçe kıyas yapmamalıdır..." İmâm Şâfi'î bu mevzůdaki sözlerini şu tavsiyelerle nihayete erdiriyor: Müctehid kendisine muhalif olan kimseyi de dinlemelidir, çünkü bu dinleyişle bir taraftan gafleti terkederek uyanır, diğer taraftan da doğru olduğuna inandığı husustaki tahkikatı artar. Müctehid, söylediğini nereden söylediği, terkettiğini de niçin terkettiğini bilmek için son gücünü sarfetmeli ve insafı elden bırakmamalıdır.

Sayfa 173Kitabı okudu

Miraç Buğra Tokaç

Müctehid derecesine varmış olsun olmasın her mükellefin, dinin iki ana kaynağı Kitâb ve sünnet ile devamlı temaslarını sağlamak, bunların yerine fukahânın sözlerini ikame etme tehlikesini önlemek için insanları ictihad ve "ittiba"a teşvik etmiş¹³, taklidi meneylemişlerdir.

Sayfa 161 - İttiba:Müctehidin delilini inceleyerek re'yini benimsemek. Taklit: Delilsiz olarak bir kimsenin re'y ve fetvasını benimsemek, ona uymaktır.Kitabı okudu

Miraç Buğra Tokaç

Mezheplerin Teşekkülü

Gerek Ebu Hanife ve Mâlik gibi üstad imamlar ve gerekse Ebû Yûsuf, Muhammed, Şâfi'î, İbn Hanbel gibi sonrakilerin, her fırsatta yekdiğeriyle temas ederek ilm ve re'y alış-verişinde bulunmaları, bir yandan bugünki mânada mezheblerin teessüs ve taassubuna mâni oluyor, diğer taraftan da metod ve bilgi farklarından meydana gelen ihtilafların

Sayfa 160Kitabı okudu