Zaten Komün olarak Komün’ün tek başına ele alınıp anlaşılması metafizik bir saçmalık olmuştur. Komün, en ilkel biçimden bu yana sürekli canlı, başkalaşan bir gelişim halinde olmuştur. Komün, sınıflı topluma çözüldüğünde bile, ilk halinden bambaşkalaşsa dahi, Komün gerçekte kendisini yeniden üretmek üzere dağılıp derlenmekte; devirdaimlerini sürdürmektedir.
Bu bakımdan Komün’ü sadece ilk saf haliyle anlamak için bile, Komün’ün bütün serüvenini göz önünde tutabilmek gerekir.
Bunu olabildiğince ilk kavrayanlar, Marks-Engels ve Morgan olmuşlardır.
Marks-Engels, klasik Kapitalizm gelişiminden yola çıkarak Üretici Güçler motorunu ve insanlık prosesini kavradılar.
Morgan, Amerikan Kızılderilileri kabilelerinden yola çıkarak tüm insanlık prosesini; bilhassa Vahşet, Barbarlık ve Medeniyete çözülüş prosesini olabildiğince kavradığı ölçüde, tüm İnsanlık Tarihini gidebileceği sınıfsız topluma dek öngörüleriyle kavramaktan ve belirtmekten korkmadı.
Marks-Engels ve Morgan’ın sezip kendi açılarından işledikleri temel aslında hep budur. Morgan’ın, Komün’den kalkarak, Marks-Engels’in Kapitalizmden kalkarak vardıkları sonucun hep Modern Sosyalizm oluşu, kendi açılarından (bulundukları toplum biçimi konağından) da olsa, işleyen Komüncül kanunları sezip yakalamış olmalarındandır.
