Kritovulos (XV. yüzyıl): Kendisi hakkında yazdıklarından anlaşıldığı kadarıyla 1400’lü yılların başlarında İmroz’da
doğdu. Bizans’ın tarih sahnesinden silinip yerini Osmanlı’ya bırakmasına bizzat şahit oldu. Yaşadığı dönemin tarihsel önemini kavramış bir aydındı. Fatih Sultan Mehmed’e ithaf ettiği ve sultanın ikinci dönem saltanatının 1451-1467 yıllarını kapsayan beş kitaplık eseri döneminin en ayrıntılı, en nesnel çalışmalarındandır.
İlk kitapta II. Mehmed’in tahta çıkışı, devletin idari ve mali yapısını düzenlemesi, İstanbul’un kuşatılması ve fethi anlatılır. Diğer kitaplarda Fatih Sultan Mehmed’in Sırbistan, Mora, Enez seferleri, Sinop’tan Arnavutluk’a uzanan fetihleri aktarılır. Kritovulos eserinde İstanbul’un imar ve iskânı üzerinde özellikle durur ve bunlara dair ayrıntılı bilgiler de verir. Fatih Sultan Mehmed’i pek çok konuda öven yazar, dönemine göre oldukça cesur davranıp, eserini ithaf ettiği sultanın kimi eylemlerini eleştirmekten de geri durmaz. Tek nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eser Kütüphanesi’nde bulunan Kritovulos Tarihi, pek çok tarihçinin Ortaçağ’ın sonu saydığı İstanbul’un fethine ve Fatih Sultan Mehmed dönemine ışık tutan eşsiz bir kaynaktır.
