Eğer tarih felsefesinde tarihçi-filozof H. Taine'in ileri sürdüğü fikir savunulacak olursa gerçek tarih, aslında ruhların tetkikinden ibarettir. Bu düşünceden hareketle, bir insanın tarihini yazmak; onun iç âlem medeniyetine girmek ise, Ahmet Süheyl Ünver'in hayat hikâyesini kaleme alan kişi çok şanslı bir konumdadır. Zira Süheyl Ünver, her şeyin evvelinde ve ötesinde bir insan-ı kâmildir. Dolayısıyla onun ruh iklimine girmek, gerçekte, ona yakın olanları ve öğrencilerini doyuran, teselli eden, ileriye dönük dağınık ve başıboş hareketlerine çeki düzen verip programlayan, seven, güzeli sevdiren, hayatla barıştıran, itminana erdiren, 'ebül-vakt' olmaktan kurtaran 'ibnül-vakt'a geçişin önemine işaret eden, bunun vasıtalarını sunan bu insanın içine Cenab-ı Hakk'ın üflediği 'nefha-i ilahi 'ye kavuşmak demektir. Dileseydi pek rahatlıkla kendi hayat hikâyesini, adım adım, yer yer; gizlilikler içine çekilmiş ya da hep bilinen taraflarına ışıklar salarak, yazabilirdi 1. Ancak o, bu işi üstleneceklere girecekleri engin bir malzeme yığınını her şeyi ile hazır bıraktı... Muhtemelen böylesi bir davranışın gerisinde farklı cephelerden kuşatılmak isteği ağır basmaktaydı.3 Zira Süheyl Bey, kendisini ne yaşarken ne de vefatından sonra bir merkez yapmadı. Aksine, büyük ruhlar ve misyon sahibi moralistler gibi kendisini tanıyan her insana teklifsizce taşıdı. Dolayısıyla onun az veya çok tanıyan, ona bir nispeti olan herkesin canlı bir Süheyl yanı vardır. Bence Bu Süheyl Ünver'in somut gerçekle birlikte yürüyen ve yaşayan başarısı buradadır. Onu tanımayan bir kimsesinin bile eserlerine nüfuzla Süheyl'in ruh iklimine gireceğine olan inancım tamdır...
