Ortaçağın ikinci yarısında ceza sistemlerinin modernleşmesinde en belirgin rolü olan unsurlar, monarşik kurumların güçlenmesi, hukuk doktrininin pratik etkisi ve dinsel yasalarının büyük gücüdür. İngiltere'de XII. yüzyıldan itibaren iddia makamı niteliğinde bir jüri tarafından yargılanma şeklinde muhakeme biçimleri gelişirken, XIII. yüzyılda Kıta Avrupa'sında Roma-Kilise yargısının Engizisyon paradigması kendini kabul ettirir