Türkiye’de Osmanlı’yı da içine alabilecek şekilde yazılan Cumhuriyet tarihine ilişkin siyasi tarih çalışmalarının bir çoğu, “gerçek” tarihi dönemecin, Mustafa Kemal’in 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basışı ile başladığı ve 29 Ekim 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ile devam ettiği yanılgısı ile malül olmalarıdır. Oysa Türk-İslam dev-et/imparatorluk geleneğinden neşvünema bulan güçlü, kutsal ve “uğruna feda olunan” Türk devlet geleneğinin “özü”, Osmanlı modernleşmesinde “kısmen” devam ettirilmiş, Cumhuriyet modernleşmesinde kapsayıcı/keskin farklı bir “form”a bürünmüş olmasına rağmen, aynen korunmuş ve günümüze kadar etkisini sürdüre gelmiştir.
Bu bakımdan Cumhuriyet Türkiyesi’nin, bir imparatorluk bakiyesi olarak, devletin tüm toplumsallıklar/farklılıklar karşısında seküler aşkınlıkla (kutsallıkla) üstünlüğünü devam ettirdiği, hatta ulus-devletçi eritici bir güce tevarüs ettiği gerçektir. Bunu anlamanın yolu, tarihi, özsel süreklilik ve biçimsel kopuşların iç içe geçtiği ve dönemsel “değerler”in dışında belirli epistemolojik “öz” çerçevesinde değiştiği bir bağlamsallık temelinde okumaktan geçmektedir. Bu da, verili tarihsel gerçekliğe sosyolojik ve siya-si bir tahayyül dünyası ile yaklaşmakla imkan dahiline girebilecektir.
Bu bağlamda, günümüz Türkiye’sinde birey-toplum-devlet ilişkilerinin kurulduğu toplumsal, iktisadi ve siyasi yaşam alanlarında cereyan eden pek çok gerilim alanının (din-laiklik, Türk-Kürt, alevi-sünni, özelleştirme devletleştirme, devlet-sermaye-medya ilişkisi gibi) tarihi arka plan unsurlarına bakılmalıdır. Buradan yola çıkılarak, Türk-İslam dev-let/imparatorluk geleneğinin tabakalara dayalı “nizam-ı alem” düşüncesi-nin pek çok unsuru ile örtüşen Batılı aydınlanma felsefesi üzerine oturan pozitivist/korporatist cumhuriyet modernleşmesi anlaşılabilir.
