Kitaplara, dergilere küs müydü? Ben enstitüye gittim, kitaba dergiye alıştım. Elimde görürdü. “Ders diye mi okutuyorlar bunları?” diye sordu bir gün. Karnıkara insanlar bizim için söylenti çıkardı: Daha dün keçi güdermişiz; bugün kalkmış Tolstoy’un Balzac’ın kitaplarını okuyormuşuz! Ne anlarmışız Eflatun’dan, Shakespeare’den? Bunlar bize ”komünistlik” aşılamak içinmiş.
Salim Bey böyle demezdi, ama yararsız, bu tür okumaları gereksiz bulurdu. Onun âdetini biliyordum; müfettiş gelince yıllanmış şarap çıkarırdı. Bunu kime anlatabilirdik. Marangoz kesersiz, terzi makassız akla gelir mi? Bizimki kitapsızdı.
Köylülerimin belini büken yoksulluğun gerçek nedenlerini anlamıyorum. Kendileri de anlamıyor. "İnsanı yaratan Tanrı!" diyorlar. Demek kimini yoksul, kimini varsıl yaratmış! Böylece yoksulluk yurttaki düzen sonucu değil, yazgı olarak yukardan geliyor. Karşı çıkılmaz buna. Yazgı dedin mi akan su durur.
Özellikle İkinci Dünya Savaşı yıllarında durumlarımız daha kötüydü. Hasatın sonunda emeğimizin yarısını beyler böler, kalanıyla devlet ortaklaşırdı. Onda birini parasız pulsuz alırdı: Ofis hakkı diye bir hak’tı bu. Cumhuriyet kurulunca âşar denilen tahıl vergisi kalktı güya. Cephelerde savaş var, asker aç diye devlet kimi zaman daha çok alıyor. Varsıl yoksul ayırmadığı gibi, az yoksul, çok yoksul da ayırmıyor, bizden de alıyor. Oysa neyimiz var alınacak? “Bizim ahımız gitmiş vahımız kalmış!” Anam böyle diyor öfkeli. Kimi zaman çok karamsar oluyor.
Hakkı yok mu? Altı çocuklu bir kadın. Başında koca yok. Yeterli tarla, subasar yok. Köyün sığırını sıpasını güdüyoruz. Birkaç parça kıraç tarlayı ekip biçip biraz zahire kaldırıyoruz. Daha tınazları savururken muhtarı, bekçiyi yanına alıp devletin adamı geliyor.
Ne olacak Türkiye'nin hâli ? İşçiler, öğrenciler sürgit öldürülecek mi? Pahalılık halkın boğazını sonsuza kadar sıkacak mı? ''
Sıkmayacak Nasıl ?
Nasıl'ı düşünüyoruz. Düşünmek zorundayız.
Şöyle pul kadarcık bir resmi olmasını isterdim. Acıpayam’dan tütün cüzdanı çıkarıp vermişler. İlkin ilçemiz orası, köyümüzde tütün ekiliyor. Aradım taradım. “Bir resmi, bir resmi!” dedikçe, anam: “Kimbilir nereler gitti, yok işte! Evran gibi adam uçtu gitti! Resmi olsa ne olacak?” deyip kapattı.
Son soluğunda, “Yeşil gözlü Tahir’imi okutamadım: yanarım yanarım buna yanarım demiş. Aramışlar, bulamamışlar beni güya! Dokuzunda olduğuma göre Gazi ağabeyim on birindeydi. En küçüğümüz Ayşe bir buçuk yaşında. Bir de anamızın karnında varmış; toplam altı çocuk. Haydi bakalım Kara Ali’lerin Elif!