Taştaki Türkler

Erzurum Karayazı Cunni Mağarası, Kaya resimleri içinde çok özel bir yer tutmaktadır. Bu mağara içindeki yaklaşık 40 kadar Oğuz damgasının yanında, hayatı anlatan resimler de vardır. Bu resimlerin en dikkat çekeni de At ve süvaridir. Hemen hemen bütün kaya resmi alanlarının ortak resmi olan süvari, "Türk" kültürünün en belirleyici özelliğidir. Buradaki resimlerde süvarinin atının sağrısındaki damga çok belirleyicidir, Anadolu'da hayvan sürülerinde yakın zamana kadar devam eden, boy ya da aile damgaları, bugün Orta-Asya ve Moğolistan'da hala yaşamaktadır. Kaşgarlı Mahmut'un Divan'li Lügat'it Türk'te 22 olarak belirttiği, Reşidüddin'de 24 olarak belirtilen Oğuz damgaları'nın hemen hemen hepsi bu mağarada görülmektedir. En belirginleri ise "Kınık" ve "Kayı" damgalarıdır. Ayrıca, bütün Türk boylarının ortak olarak kullandığı "İYE" yani "Tanrı" damgası bir mağaranın birçok yerinde mevcuttur.

Sayfa 470

özlem

Kırgızistan - Kazarman

3500 rakımlı oldukça yüksek bir bölgede bulunan dünyanın en zengin kaya resimleri alanı olan Saymalı Taş , "işlemeli/süslemeli taş" anlamına gelmektedir. Bu bölgede yaklaşık onbin granit kaya üzerinde yüzbin civarında resim bulunmaktadır. 1900'lü yılların başında tespit edilerek araştırılmaya başlanmıştır. Saymalı Taş'ın kaya resimlerinde tek dönemlilik olmadığı, binlerce yıllık bir süreçte meydana gelmiş yazı öncesi alan olduğu anlaşılmaktadır. Tabiat anlatımı, insan-tabiat ilişkisi, insan-inanç anlatımı, insan-insan ilişkilerinden sonraki aşamada karşımıza karmaşık panolar ve son aşamada ise soyut resimler yer almaktadır. Soyut resimlerle birlikte damgalar, tamamen stilize olmuş figürler, artık alfabenin arandığını gösteren işaretler görülmektedir. Bu soyut resimler aynı zamanda Avrasya coğrafyasının hemen hemen her yerinde karşımıza çıkan "Türk Damgaları"na temel teşkil etmektedir. Bunların yanında hiç eşi benzeri olmayan çizimlerede sıkça rastlanılmaktadır. Ayrıca, kozmik arayışlar ve kozmolojiyi, yani insanın göksel merakını anlatan resimlerin sayısı da oldukça fazladır. Saymalı'dan binlerce yıl sonra dikilen Orhun Abidelerinde kaya resmi yapılmamış yazı ile ifade edilmiş, ancak kültürdeki süreklilik devam etmiş, Kültigin yazıtının üzerine Saymalı'da tamamen sembole dönüşen dağ keçisi resmi yapılmıştır.

Sayfa 350

Reklam

özlem

Rusya > Hakasya > Ulubayar

Ulubayardaki kaya resimleri klasik tarzda, dövme tarzıyla yapılmış resimler olarak dikkat çekmektedir. Bu bölgedeki resimlerde de diğer kaya resimleri alanları ile ortak figürler net bir şekilde görülmekte, ancak farklı olarak "ağaç ev" figürleri göze çarpmaktadır. Kaya resim alanının hemen önünde mezar (kurgan) bulunmaktadır.

Sayfa 272

özlem

Türk Kültür tarihinin en önemli eseri sayılan "Orhun Abideleri" "Bilge Kağan", "Kültigin" ve "Tonyukuk" yazıdandan oluşmaktadır. MS. 8. asırda farklı tarihlerde dikilen abideler, Türk kültürünün temel unsurlarından biri olan "Anıt Mezar" geleneğini devam ettirmektedir. Bizim için burada en çarpıcı konu, "Kültigin Yazıtı" üzerinde tamamen stilize olarak resmedilen "Dağ Keçisi" kültüdür ki; bu kült Türklerde "Ölüm ve sonsuzluk"u temsil etmektedir. Bütün kaya resmi alanlarında karşmıza çıkan "dağ keçisi" çiziminin "Kültigin Yazıtı"na tamamen simgesel şekilde, adeta bir harf gibi taşınması, kaya resmi alanlarındaki yapmacık olarak oluşurulan "kime ait" sorusuna da çok net bir cevaptır. Avrasya coğrafyasının her yanında görülen kaya resimleri, temel kültür olarak "Türk Kültürü"nden başka kimliğe ait değildir ve olması da mümkün değildir, belgeler bunu göstermektedir. (...)

Sayfa 146

özlem

Moğolistan - Mandal Hayrhan

Zirvesi tepsi gibi dümdüz olan üç dağdan oluşan bu alana verilen "Mandal Hayrhan" adı Türkçe'de "Üç Tepsi Dağı" demek. Bu alanda da Dağ Keçisi ve Geyik diğer tüm kaya resmi alanlarındaki gibi en çok göze çarpan imge olarak dikkat çekmektedir. Çizimler arasında biçimsel olarak çok aykırı farkların olmadığı, Ok atan avcılar, at üstündeki süvariler, tabiat tasvirlerinin sıklıkla işlendiği görülmektedir. Doğuya bakan cephelerde resim ve kompozisyonların çok güçlü olduğu, kuzey kesimlerde yok denecek kadar az olduğu, güneyde yoğunluğun arttığı ve batıya doğru olan bölgede ise resimden "damga"ya geçişin başladığı, tamamen stilize anlatım ve sembolik ifadelerle yer aldığı açıkça görülebilmektedir. Kaya resimleri arasında Göktürk alfabesi ile yazılmış tek satırlık yazı ise bu bölgedeki kaya resimlerinin Türkler tarafından yapılmış olduğunu ispat etmektedir. İnsanlık tarihi için devrim niteliğindeki buluşlardan sayılan tekerlek tasvirleri, Mandal Hayrhan kaya resimlerinde tekerlekli araba şeklinde görülmektedir.

Sayfa 112

özlem

Jean-Paul Roux'a göre, Eski Moğollar, yıldırımın gök ejderhasının kuyruğu olduğuna inanıyordu.

Sayfa 25