Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldun
İbn-i HaldunMost Liked Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldun Posts
You can find Most Liked Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldun books, most liked Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldun quotes and quotes, most liked Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldun authors, most liked Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldun reviews and reviews on 1000Kitap.
Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldunİbn-i Haldun · Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları · 20151,274 okunma
üslub&belagat
Şimdi “üslûb” lafzının inde’l-ıtlâk ehl-i fen indinde murad olan ma'nasını burada beyân edelim. Ma'lûm ola ki üslûb, onların indinde kendisinde terâkîbin nesc olunduğu minvâlden yâhut ifrâğ ve imlâ olunduğu kāliptan ibâret olup, gerek vazīfe-i i'râb olan asl-i ma'nâyı ifâde i'tibâriyle ve gerek vazife-i belâğat ü beyân olan kemâl-i ma'nâyı yani havâss-ı terkib-i ifâde i'tibâriyle ve gerek vazife-i fenn-i arûz olan vezin i'tibâriyle kelâma ait olmamakla bu ulûm-ı selâse bu sınâ at-ı şi’riyyeden hâriçtir.
Sayfa 359 - YEK
Şiirin tarifi
Yani şiiri "Isti'are ve evsāf üzre mebnî ve vezin ve kāfiyede müttefik olan cüzlere münhall ü mütecezzi ve her cüz'ü mâ-kablinden ve mâbadinden ayri olarak garaz ve maksadında müstakill ve Arab'ın bu bâbda ma'rûf olan esalib-i mahsusası üzre cârî bir kelâm-ı beliğdir” diye ta'rif eyleriz.
Sayfa 363 - YEK
Ve belki "üslub" dedikleri, terakib-i muntazamanın her bir terkib-i mahsusa intibakı i'tibâriyle küllî olan sūret-i zihniyyesine aid olur. Ve ol sūreti, zihin a'yân ueşhâs-ı terâkîbden intizâ'u tecrîd ile onu hayâlde kalıp yâhut minvàl gibi kılıpba dehû iʻrâb u beyân i'tibâriyle inde'l-Arab sahîh olan terâkîbi bulur. Ve ben-nânın yani mi´mârin binâyı kālıb-ı mahsūsuna be-tabaka döküp sığıştırdığıve nessâcın yani culâhın, bezi “minvàl” ta bîr olunan ağaç üzerine dokuyupsardığı gibi terâkîb-i mezkûreyi ol sūret-i zihniyyeye göre nesc ü i'mâl eder.Tâ ki bu kālıp kendisinin maksūduna vâfî olan terâkib-i lâzimeye şamil ü vâsi“ve kelâm dahî meleke-i lisân-i Arabî i'tibâriyle sahîh olan bir sūret üzre vâki'olur. Zîrâ fünûn-ı kelâmdan her fennin esâlîb-i mahsūsası vardır ki esalîb-imezkûre ol fende ahvâl ü enhâ-i muhtelife üzre bulunur. Nitekim şiirde suâl-itulûl, tulûla hitāb ile olur, şâ'irin (....) kavli gibi. Veyahut refiklerin tevakkufunu istid'â ile olur ... kavli gibi.
Veyahut talel izerine bika eylemelerini rica ile olur,... kavli gibi Veyâhut muhâtab-ı gayr-i mu`ayyenden istifhâm-ı cevapile olur ... kavli gibi.
Sayfa 360 - YEK
Bu hal de lisan-ı Türki'nin dahi hususıyyet-i ibarat ve terâkîbine göre evzân-ı mahsūsası olmak lâzım gelir ise de eslâfımız
olan şu'arâ-yı Rûm bütün bütün şu'arâ-yi Acem'e taklîd ile tamâm-ı tamâmına evzân-ı Fârisiyye'yi istimâl edegeldiklerinden lisânımızın husūsiyyetine göre evzân-ı tabi'iyyesi te ayyün etmeyip bi'l-cümle eşârımız esâlîb-i terâkîb-i Fârisiyye üzre ma küd ü mahdud olup
kalmıştır.
Sayfa 359 - YEK
Belagat ve zevk
Tahkikat-ı sabıkamızla ma'lum u müsteban olur ki lisan-ı Arabi'nin husul-i melekesi ancak kelam-ı Arab'ı kesret-i hıfz iledir. Şöyle ki: Kelam-ı Arab'dan pek çok şeyleri hıfz eden kimsenin hayalinde Arab'ın terakibi nesc ettikleri minval mürtesim olmakla o dahi o minval üzre nesc-i kelam edip onların içinden ne'şet etmiş ve ifade-i meramda meleke-i müstakırra hasıl oluncaya dek ibarat-ı Arab ile ülfet ü i'tiyad eylemiş mesabesinde olur.
...
Ma'lum ola ki "zevk" lafzı ulema-yı beyan beynlerinde mütedavil olup ma'nası, lisanda belağat melekesinin husulüdür.
....
İşte şu melekeye rasih u müstekarr olduğu halde ashab-ı fenn-i beyanın mustalahı olan "zevk" ismi istişare olunmuştur. Çün ki fi'l-asl bir nev'-i tu'm u lezzeti idrak etmek demek olup, tu'm nasıl ki lisan ile idrak olunur ise bu meleke dahi lisanda vicdani bir keyfiyet olduğundan ona "zevk" denilmiştir.
Sayfa 348 - YEK