ÖZET, Tıp Tarihi Açısından Türkiye'de Verem Savaşı Bu tez çalışmasında öncelikle tipda hastalık düşüncesinin ve hastalıklara ilişkin tanımlamaların geçirdiği dönüşüm üzerinde durulmuştur. Bu dönüşüm TB için son derece önemli gözükmektedir. Çünkü TB başlangıcından 50'li yıllara kadar belirli metaforlarla bezeli bir hastalık olarak algılanmıştır. Yunanca tükenmek anlamına gelen `phitisis` bu hastalığın adlandırılmasında da kullanılmıştır. Hastalık olgusunun humoral açıklama biçimleriyle ele alındığı uzun dönemler boyunca TB'nin bu hastalığa tutulan bireylerin kişilik yapışma uygun olduğu ya da o bireyin kişilik yapısını ifade ettiği düşüncesi yaygın bir görüş olmuştur. TB'nin uzun yıllar kanserle ortaklıklara sahip bir klinik tablo olduğu düşüncesi taraftar bulmuştur. TB sözcüğünün etimolojik anlamı da bununla uyumlu bir biçimde `küçük yumru` demektir. Tüm bu metaforik öğeler ancak mikroskopinin gelişmesi, TB etkeninin saptanması ve hastalığın patogenezinin anlaşılmasıyla ortadan kalkmıştır. 20. yy başarılı ilaç tedavilerinin uygulamaya girdiği ve yüz güldürücü sonuçlar alınan bir dönemdir. Türkiye'de Cumhuriyetin kurulmasından sonra sağlık alanında yürütülen mücadelenin yöneldiği hastalıklar sıtma başta olmak üzere verem, trahom, frengi gibi yaygın bulaşıcı hastalıklardır. Bunlar arasında önceliğin sıtmaya verildiği ve son derece kapsamlı bir mücadele yürütüldüğü, bu seferberliğin de başarıyla sonuçlandığı bilinmektedir. TB için de 1940'lardan itibaren benzer çabanın sergilendiğini söylemek mümkündür. Bir yandan verem savaş dispanserlerinin kurulması, verem savaşıyla ilgili özel yasaların çıkarılması; bir yandan da bu konuda çaba gösteren sivil toplum örgütlerine devlet eliyle destek verilerek farklı başlıklar altında yürütülen çalışmaların koordine edilmesi 1970'lerin sonlarına kadar TB'le ilgili başarılı sonuçlar alınmasını sağlamıştır. Ancak sağlık alanında özelleştirmelerin başlaması, koruyucu hekimlik uygulamalarının önceliğini kaybetmesi, verem savaşına yönelik oluşturulmuş kurumların zayıflaması... gibi gerekçelerle TB infeksiyonunun yeniden arttığı saptanmıştır. Bu durum TB savaşında süreklilik taşıyan politikaların ne denli gerekli olduğunu vurgulayan bir sonuçtur. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Tüberküloz, Tıp Tarihi, Türkiye, Cumhuriyet Dönemi.
