Bu okuma işi salt enstitü yıllarıyla sabit kalmayacaktı. Gelinlik çağına ulaşan kızın gün olur gereksinimi duyulur diye el emeği göz nuruyla işleyip donattığı çeyiz sandığı doğalsa, estitüyü bitiren bir öğretmenin de seçkin yazarların yapıtlarından oluşan 150 ciltlik bir kitap sandığı hazır edilirdi.
"İlkokul, çocuğa bilgiler vermelidir, kuralı doğru değildir. Yeni okulda çocuk, ilk günden kendi doğal kaynaklarından yararlanmayı öğrenecektir. Biz bilgileri hünerle(beceriyle) vermek istiyoruz. Bilmeyi, yapmak biçimine dönüştüreceğiz."
İnönü bu öğrencinin yanına sokuldu; azık torbasında ne olduğunu görmek istedi. Öğrenci torbasını açtı; peynir, ekmek, bir de kitap çıktı içinden. Bir bakanlık kökleşiği(klasiği) Sofokles'in (Antigune)si İnönü'nün yüzü ışıdı, çevresindekilere:
"Gördünüz mü" dedi. "Peynir ekmeğin yanında kitap. Köylümüz, kentlimiz, erimiz, generalimiz, kumanyasına ne zaman kitabı da ekleyecek duruma gelirse, o gün Türkiye gerçekten kurtulmuş demektir. Topraklarımızı bilgiyle değerlendirmenin, bilinçle savunur duruma gelmenin başka yolu yoktur."
"Eğitim sadece bilginlerin sözlerine ve yaratılışın derinliğine hayret etmekle kazanılmaz. Onu yoksulların kulübelerinde yani toza bulanmış günlük işlerinde bulmakla mümkündür."
Sürer eker biçeriz güvenip ötesine
Milletin her kazancı milletin kesesine
Toplandık baş çiftçinin Atatürk’ ün sesine
Toprakla savaş için ziraat cephesine
Biz ulusal varlığın temeliyiz köküyüz
Biz yurdun öz sahibi efendisi köylüyüz
İnsanı insan eden ilkin bu say bu toprak
En yeni aletlerle en içten çalışarak
Türk için yine yakın dünyaya örnek olmak
Kafa dinç el nasırlı gönül rahat alın ak
Biz ulusal varlığın temeliyiz köküyüz
Biz yurdun öz sahibi efendisi köylüyüz
Kuracağız öz yurtta dirliği, düzenliği
Yıkıyor engelleri, ulus egemenliği
Görsün köyler bolluğu, rahatlığı, şenliği
Bizimdir o yenilmek bilmeyen Türk benliği
Bu güzel, bu hayat dolu, istikbalimiz için çok ümit verici bu enstitüden ayrılırken şöyle düşündüm:
Şehirlerin kasvetli, müfsit, insanı bedbin edici havasından bunalanlar buraya uğramalıdırlar. Burası hasta dimağ ve ruhlar için bir şifa kaynağı olacaktır.