Türk Hukuk Tarihi
Gül AkyılmazQuotes
II. Mahmut, 1837 Mayısında Şumnu’da halka hitaben yaptığı bir konuşmada da şöyle demiştir. “Siz Rumlar, siz Ermeniler, siz Yahudiler, hepiniz Müslümanlar gibi Allah’ın kulu ve benim tebaamsınız, dinleriniz başka başkadır; fakat hepiniz kanunun ve irade-i şahanemin himayesindesiniz. Size tarh edilen vergileri ödeyin; bunların kullanılacakları maksatlar sizin emniyetiniz ve sizin refahınızdır”
Yeni Osmanlıların savunduğu görüşlerden birisi de Müslimlerle gayrimüslimlerin hürriyet, adalet, vatanseverlik temeline dayanan “Osmanlı milleti” çatısı altında birleşmeleridir95. Son anayasa taslağını hazırlayan 28 kişilik komisyonun 3 üyesi gayrimüslimdir.
1840 tarihli Ceza Kanunnamesinde kanun önünde eşitlik prensibi bir kez daha vurgulanmıştır83. 1840 Ocağında yayınlanan bir fermanla eyaletlerde idare meclisleri kurulması ve bu meclislerde zimmi reayanın da temsil edilmesi hükme bağlanmıştır
Berkes, II. Mahmut devrinde “şeriat” ile “adalet” in birbirinden ayrılmasıyla hukuka dayalı idare ve din-mezhep farkı gözetmeden eşitlik anlayışının doğmaya başladığını ve din-devlet bileşiminde ilk çatlamanın ortaya çıktığını söylemektedir77. Çünkü İslâm hukuku hukuki statü açısından Müslümanla zimmiler arasında tam bir eşitlik öngörmez.
II. Abdülhamit ilk meclisi açış konuşmasında şeriata atıf yapmazken eşitlik ilkesini bir kez daha şu ifadeyi kullanarak vurgulamıştır: “... Bütün tebaam aynı ülkenin çocuklarıdır ve kanunların koruması altına alınmışlardır”101. Bu ilk mecliste milletvekili yemininin Müslümanlar, Hristiyanlar ve Yahudiler arasında bir ayrım yaratmaması içinse laik bir yemin seçilmiştir102.