Gerçekte olmakta olanlara akıl gözüyle baktığımız zaman yalnız mantığımız ilgilenir. Olmakta olanlara sanat gözüyle baktığımız zaman bütün şahsiyetimiz ilgilenir. Roman ilmin bittiği yerde başlar. Milli romanı olmayan milletlerin iç oluşları dilsiz kalır.
1) Irk, biyolojik bir gerçektir. Irkın taşıyıcısı uzvî verasettir. Irk, hayvanî bir olgudur.
2) Milliyet, sosyal bir gerçektir. Milliyetin taşıyıcısı içtimai veraset, yani ananedir. Milliyet, ahlâkî bir olgudur.
Millet birliği halka gitmekle, medeniyeti halka götürmekle olur. Dil, ahlâk, zevk, muaşeret, pedagoji, felsefe gözünü halka çevirmelidir. Türkleşmelidir.