Medeniyetin maddî ve manevî bütün unsurlarını bünyesinde toplayıp geliştiren İslâm, tabir caizse ilahî bir medeniyetin adı olmaktadır. Bunun için Müslümanlar, ilahî vahyin tedricî bir surette geliştirmeye çalıştığı medenî anlayışı bir hayat nizamı olarak kabul ettikleri gibi bunu hayatlarının her alanında uygulayıp tatbik etmeye Hz. Peygamber döneminden itibaren başladılar.
Müslüman bir bünyeye istinad eden Osmanlı Devleti de, mensubu bulunduğu bu medeniyetin gerektirdiği her alanda ona uygun bir şekilde hareket etti. Bundan dolayı bu devletin gerek teşkilât, gerek müessese, gerek anlayış ve uygulama olarak hangi dönemine bakarsak bakalım orada İslâmî emir ve yasakların belirlediği bir hayat tarzını görürüz.
Bu mütevazı çalışmamız, Osmanlı tarih, kültür, medeniyet, müessese ve uygulamaları hakkında farklı zamanlarda yazmış olduğumuz bazı makaleler ile tebliğlerden meydana gelmektedir. Bu yazılarda, zaman zaman mukayese edilebilmesi açısından günümüz Türkiye’sindeki anlayış ve uygulamalara da temas edildi.
Osmanlı arşiv belgeleri ile temel kaynaklara dayalı olarak ortaya konan bu eserin, toplumun geniş bir kitlesine hitab edebilmesi için fazla akademik ve teknik ifadelere yer verilmedi.
Bir anlamda Osmanlı dünyasının dinî, sosyal, ekonomik, kültürel ve beledî yönlerini, günümüze ışık tutacak şekilde bir araya getirip sergileyen bu mütevazı eser, kaybedilen ve unutturulan bir medeniyetin ulaştığı seviyeyi gözler önüne sermektedir.
