Yirminci yüzyılın başında emsalsiz bir var olma mücadelesinin ulaştığı zaferle başlayan Cumhuriyet dönemi, devraldığı ve ilk defa tanıştığı pek çok siyasi, sosyal ve iktisadi meseleyle uğraşarak geçirdiği 100. yaşını tamamlamak üzere. Modernleşme, Batılılaşma, millileşme, çağdaşlaşma, sekülerleşme, kalkınma, demokratikleşme, kentleşme, çoğulculaşma ve küreselleşme süreçlerinde yol alırken başarı ve başarısızlığı tecrübe ederek geçen bir yüz yıl... Tarih, dil, din, kültür, medeniyet tartışmaları, cumhuriyetle kendini gerçekleştiren büyük dönüşümün sancılarıyla beraber dalga dalga tüm asra yayıldı. Yüz yıl boyunca, Osmanlı’dan miras kalan fikir hareketlerine ek olarak, hızla ana akımlaşan Batı kuramsal düşüncesi ve metodolojisinin etkisiyle Türk düşünce hayatı ve sosyal bilim dalları pek çok farklı güzergâhta ilerledi. Doğu-Batı tartışmasının tesiri ve eskiye ait her şeyi geri görme eğilimiyle, geçmişteki bilgi üretimiyle kurulan bağ zayıfladı. Çeviriler yoluyla Fransız ve Alman felsefesinin etkisi ağır basmaya başladı. Yer yer Doğu klâsikleri Türkçeye çevrilse de bunlar sayıca azdı (bkz. Ülken, 1966: 815). Pozitivizmin Osmanlı son döneminden itibaren nüfuz alanı bulması, sosyal bilimlerde de uzunca bir süre hâkim anlayış olmasına zemin hazırladı. Atatürk’ün “hayatta en hakiki mürşit ilimdir” vecizesi, kurulan yeni üniversitelerin girişlerini süsledi.
